یادداشتی از “بهزاد خاکی‌نژاد” (مدرس و فعال تئاتری)
ما خودمان در تئاتر، انتصابات داشتیم وقتی هنوز در فضاهای دیگر مُد نبود. اگر خرداد را ماه حادثه‌های ماندگار بدانیم، ۱۲ خرداد را می‌توان در تقویم هنرمندان تئاتر، روز انتصابات و انحصارطلبی یک توده دانست.
یک سال از انتصابات بدون رای یا وجاهت غیرقانونی هیات مدیره خانه تئاتر بدون برگزاری انتخابات، به بهانه کرونا گذشت. ۱۲ خرداد ۱۳۹۷ گروهی متشکل از مدیران همیشگی و مدیران تازه نفس وارد هیات مدیره خانه تئاتر شدند و ۱۲ خرداد ۱۳۹۹ با پایان دوران دوساله طبق قانون اساسنامه خانه تئاتر باید انتخابات برگزار می‌شد اما به بهانه‌ی کرونا همچنان هیات مدیره پیشین با چهار عضو استعفایی تلاش می‌کنند تا از طریق حکم حکومتی رییس دایمی خانه، دوران مدیریت خود را افزایش دهند. در این وانفسا نهادهای نظارتی دولتی هم با وجود اعتراض‌های مکتوب همچنان در سکوت محافظه‌کارانه به سر می‌برند.
سکوت ۳۰۰۰ عضو این موسسه فرهنگی‌هنری و عدم اعتراض همیشگی نیز یا نشان از رضایت دارد یا ناآگاهی صنفی از حقوق یا ترس از لغو عضویت و یا هر سه، چراکه تاریخ و عملکرد ضدصنفی این خانه را به روشنی می‌شناسند و گویا فریادهای جلوی مجلس برای تداوم هیات مدیره‌ای غیرقانونی و گم کردن رد پای متخلف صنفی و مسئول گرفتاری اهالی تئاتر، تا امروز کافی بوده است.
ظاهر ماجرا بسیار ساده است: در حالی که به استناد اساسنامه، دوران هیات مدیره فقط دو سال است، انتخابات خانه تئاتر با یک سال تعویق تبدیل به انتصابات شده و افزون بر هیات مدیره مرکزی، اجازه انتخابات به انجمن‌های زیرمجموعه هم داده نشده و با برخی متخلفان انجمن‌ها بیعت انتصابی کرده و رای اعضا را زیر پا گذاشته‌اند. این در حالی است که در یک سال گذشته، انتخابات عمده‌ی نهادهای فرهنگی و کارگری برگزار و حتی جلسه‌هایی پرشمار با آب و تاب در سالن خانه تئاتر و تجمع جلوی مجلس و… اجرا شد. انتخابات ریاست جمهوری هم در خرداد پر از حادثه برگزار می‌شود اما همچنان خانه تئاتر در پی تداوم عمر ریاست برای رساندن خود به انحصارطلبی در وزارت کار با شعار صنف فراگیر است و اجازه برگزاری انتخابات به انجمن‌های کم‌شمار خود هم نمی‌دهند تا برای سرپوش تخلف‌ها، شریک جرم داشته باشند و از میان برخی متخلفان انجمن‌ها یارگیری می‌کنند؛ آنهایی که با نیت سیاسی و اقتصادی ایشان به ویژه در دولت آتی هم‌سو باشند و این روند از همان ابتدا با حضور یک مدیر عامل سیاسی تازه‌وارد به خانه تئاتر قابل پیش‌بینی بود.
پس از آخرین انتخابات رسمی و پُر حاشیه خانه تئاتر در روز ۱۲ خرداد ۱۳۹۷ و ترکیب نامتجانس همیشگی هیات مدیره، اختلاف‌های گسترده در خانه آغاز شد تا جایی که اعضای تازه، دست به استعفا زده و اعضای همیشگی همچنان در مسند قدرت باقی ماندند. یکی از دلایلی که ترس از انتخابات را بر اندام هیات مدیره خانه انداخته (افزون بر انحصار صنف فراگیر) تصور دهشتناک تغییر در هیات مدیره در پی تغیرات انتخابات سه سال پیش است و این وحشت که شاید دیگر حکومت خانه تئاتر به دست مالکان عمارت نباشد، یک سال دیگر انتخابات را معوق نموده است.
بنابراین تداوم غیرقانونی هیات مدیره و عدم استقبال از برگزاری انتخابات در فضای باز و… برای کار صنفی نیست که اگر بود در این موسسه فرهنگی دستکم به بندهای اساسنامه خودشان توجه می‌شد. در این سه سال هرگز به وعده‌ها عمل نشد و فهرستی از تخلف‌ها به ویژه در یک سال کار غیرقانونی هیات مدیره وجود دارد اما مثل همیشه نه بازرس وجود دارد، نه اعتراضی از سوی اعضا و نه نظارتی از سوی نهادهای متولی بالادستی.
و حالا در بهار ۱۴۰۰ در خرداد بی‌انتخابات خانه تئاتر، در وادی حذف منتقدانش، در میان فهرست پرشمار تخلف‌هایش، مدعی تشکیل صنف فراگیر برای همه هنرمندان تئاتر است؛ صنفی خودساخته و با همکاری دولت تدبیر و امید که هیچ صنف تئاتری دیگری بیرون از خانه تئاتر در جریان این فراگیری نیستند و رییس همیشگی خانه تئاتر، نماینده اهالی تئاتر در دولت است. در واقع موسسه‌ای با هویت کارفرمایی می‌خواهد تبدیل به خانه‌ای با هویت صنفی شود. اما در این بیست سال نه آن موسسه وظایف کارفرمایی داشته و نه صنف آن می‌تواند نقش مدافع حقوق هنرمندان را داشته باشد چراکه کارفرمایی هنوز برای اهالی تئاتر مشخص نشده است. کار صنفی در تمام دنیا بر مدار یک مثلث می‌چرخد: کارگر، کارفرما و صنف. صنف، نهادی است که برای دفاع از حق کارگر در برابر کارفرما تلاش می‌کند و با دولت‌ها هم رایزنی دارد. حالا صنف خانه تئاتر می‌خواهد از حق ۳۰۰۰ عضو خود در برابر کدام کارفرما دفاع کند و سرنوشت چندین هزار تئاتری دیگر که حق صنف‌سازی از آنها سلب شده، چه می‌شود؟
در این دو سال کار قانونی هیات مدیره موسسه خانه تئاتر چه گلی به سر هنرمندان تئاتر زده شد که یک سال بدون وجاهت قانونی هم به آن افزوده شد و این توده‌ی کوچک در تلاش برای سیطره بر کل اهالی تئاتر با صنف انحصاری و غیرقانونی خانه تئاتر است؟ این صنف در صورت تشکیل هم غیرقانونی است و کارشناسان همراه آن هنوز نمی‌دانند که این صنف از الفبای اولیه تشکیل صنف هم برخوردار نیست:
۱. صنف فراگیر یعنی حضور و اتحاد همه‌ی صنف‌های ثبت شده در کشور در حالی که خانه تئاتر با ۳۰۰۰ عضو و اتحاد دولت تدبیر و امید خودش را نماینده کل اهالی تئاتر معرفی کرد و وزارت کار نیز از حضور صنف‌های تئاتری دیگر در جلسه‌های صنفی دعوت نکرد. در صورت تصویب صنف فراگیر، وزارت ارشاد و وزارت کار باید پاسخگوی این انحصار توده‌ای باشند.
۲. الفبای اولیه یک صنف، کارفرما قلمداد می‌شود. یعنی صنف را تشکیل می‌دهند تا از حقوق کارگر (هنرمند) در برابر کارفرما (کارگردان) دفاع کند و این در حالی است که انجمن کارگردانان خانه تئاتر به رهبری مدیرعامل سیاسی این نهاد، در جایگاه انجمنی کارگری ثبت شده‌اند که باز هم مدیرکل حقوقی وزارت ارشاد و مدیرکل کارگری‌کارفرمایی وزارت کار به تاریخ معاصر پاسخ خواهند داد.
با وجود برگزاری انتخابات نهادهای هنری و کارگری و… در یک سال گذشته شاید اینگونه قلمداد می‌شود که ویروس فقط در خانه تئاتر است که نگران برگزاری تجمع هستند و انتصابات را در یک سال گذشته بر خلاف اساسنامه برتر از انتخابات و رای اعضای خود دانسته‌اند.
در این بلبشو با سه تعریف زیر دریابیم که خانه تئاتر چه هویتی دارد سپس سرنوشت هنرمندان تئاتر را در خرداد پرحادثه به این نهاد بی‌هویت فعلی و صنف بی‌هویت آتی بسپاریم:
۱. اگر موسسه است باید نقش کارفرمایی برای تئاتر داشته باشد نه دریافت پول از اعضا بدون خدمات کارفرمایی.
۲. اگر صنف است که در بیست سال گذشته نبوده، کجاست فعالیت‌های صنفی‌اش علیه کارفرما و به سود اعضا.
۳. اگر تعاونی است، باید اموال و دارایی‌هایش به صورت سهام بین اعضا تقسیم شود.
کدام هویت برای این موسسه‌ی کوچک تعریف شده که از سوی دولت به عنوان نماینده ده‌ها هزار تئاتری قلمداد می‌شود!؟
و اما در مورد تشکیل صنف فراگیر تئاتر، مدیر کل حقوقی وزارت ارشاد که به نامه‌های پیشین درباره مسایل حقوقی گسترده‌ی صنفی پاسخی ندادند که بی‌شک در دولت بعدی فقط ایشان باید پاسخگوی نارسایی‌های سازمان‌یافته علیه هنرمندان تئاتر باشند چراکه:
۱. وی مدیرکل حقوقی نهاد بالادستی است.
۲. وی نماینده حقوقی وزارت ارشاد حاضر در جلسه‌های کمیسیون بند۴ تشکیل صنف فراگیر هنرمندان است.
۳. وی مورد خطاب نامه‌های حقوقی مرتبط و بی‌پاسخ در تشکیل صنف فراگیر بوده است.
آنچه مسلم است “کارفرما” کلیدواژه‌ی اصلی تشکیل صنف است. صنف تئاتر بدون شناسایی کارفرما یک فریب و یک توهم و یک دروغ بزرگ از سوی سیاستمداران است. صنف در تعریفی همه‌شمول، نهادی است برای دفاع و حمایت از کارگر در برابر کارفرما. این صنف فراگیر قرار است از حق هنرمندان در برابر کدام کارفرما دفاع کند!؟ صنف فراگیر هنرمندان بدون شناسایی کارفرما، کلاه گشادی است که با همکاری دولت و توسط نقش مستقیم خانه تئاتر همچون دهه‌های گذشته بر سر شغل اهالی تئاتر می‌رود تا هنرمندان تئاتر دریابند حضور مدیران سیاسی یا سیاستمداران عالم هنر چگونه زیست و آتیه آنها را در چند دهه گذشته و آینده به خطر می‌اندازد و از این پس در انتخاب‌های خود نهایت سیاست را به کار برند تا نه عمارت شخصی به نام آنها و نه صنف خصوصی به یاد آنها موجب ضایع شدن حق چندده‌هزار تئاتری شود. خانه تئاتر به عنوان یک کارفرما در تلاش است تا وظیفه‌ی خود را با تشکیل صنف به فراموشی بسپارد تا شاید از این محفل جدید، نمدی تازه برای سیاست‌های ضدصنفی خود ببافد.
هنرمندان تئاتر هرگز فراموش نمی‌کنند که خانه تئاتر به ویژه در دورانی که یکسال از وجاهت قانونی و اساسنامه‌ای آنها گذشت چگونه با انتصابات و تصمیم‌های ضدصنفی و تشکیل حکومت داخلی، حتی دولت را فریب داده و خود را نماینده کل اهالی تئاتر معرفی کردند؛ هرچند دولت تدبیر و امید هم در سایه این تصمیم از کمند تاریخ‌نگاری خارج نخواهد شد و مدیر کل حقوقی وزارت ارشاد روزی باید پاسخگوی برآیند این صنف انحصاری باشد.
در پیوست این یادداشت و در روز تاریخی ۱۲ خرداد ۱۳۹۹ شاید بی‌زیان نباشد مروری بر وعده‌های انتخاباتی دو گروه رقیب در انتخابات ۱۲ خرداد ۱۳۹۷؛ دو گروهی که با شعارهای اصلاح و عدالت‌طلبانه و عملکرد مخالف، بانی مشکلات امروز شده‌اند:
- گروه “ائتلاف فراگیر” ۱۲ خرداد ۱۳۹۷
جهت رسیدن به یک “ائتلاف فراگیر” از همه فعالان خانواده بزرگ تئاتر، حِرَف گونه‌گون عرصه نمایش و انجمن‌های خانه تئاتر، منشور زیر به عنوان پیشنهاد شورای “ائتلاف فراگیر” ارایه می‌شود. این شورا به تمام اساتید، هنرمندان و دست‌اندرکاران تئاتر که با این منشور موافقند خوش‌آمد می‌گوید. بدیهی است تلاش برای دستیابی به بندهای این منشور حداقل توقع این ائتلاف و خانواده تئاتر در دو سال آتی از هیات مدیره منتخب خواهد بود.
۱- بازنگری در اساسنامه خانه تئاتر با دو رویکرد:
الف) اصلاح ساختاری در اهداف و برنامههای اساسنامه با رویکرد صنفی.
ب) تبدیل خانه تئاتر از یک تشکل سانترال به فدرال؛ و به تبع آن هویت‌بخشی قانونی به انجمن‌های خانه تئاتر و در نهایت تغییر ساختار هیات مدیره مرکزی به شورایی متشکل از نمایندگان هر انجمن.
۲- احیای دوباره قرارداد تیپ و اصلاح و بهروزرسانی آیین‌نامه‌های حرف تئاتری پیوست این قرارداد.
۳- حرکت به سوی اتحاد قدرتمند خانواده تئاتر و جمع کردن تمام فعالان این حوزه زیر یک سقف واحد؛ در اولین گام، تشکیل ائتلافی فراگیر با یاری و همراهی اغلب صنوف تئاتری و نمایندگان انجمن های خانه تئاتر.
۴- استمرار تشکیل و توسعه خانه‌های تئاتر در شهرستان‌ها و ایجاد پیوند میان خانواده بزرگ تئاتر در سراسر ایران.
۵- تلاش عمیق در جهت کاهش و تخفیف مشکل اصلی و غالب اعضای خانه تئاتر، یعنی اشتغال، با گفت‌و‌گو با نهادهایی چون آموزش و پرورش و شهرداری‌ها.
۶- بازگرداندن نمایندگان خانه تئاتر در شوراهای تصمیم‌گیرنده، شوراهای هنری تالارها، جشنواره‌ها و تمامی امور مربوط به خانواده تئاتر.
بهزاد فراهانی. اصغر همت. شکرخدا گودرزی. حمیدرضا نعیمی. محمودرضا رحیمی. هوشمند هنرکار. بیژن افشار. مریم کاظمی و ایرج راد. مهدی قلعه. مسعود رحیم‌پور.
منشور خانه تئاتر
- گروه “بهسازی و توسعه خانه‌ی تئاتر” ۱۲ خرداد ۱۳۹۷
اهداف و برنامههای پیشنهادی کاندیداهای بهسازی و توسعه:
۱. تشکیل کارگروه‌های “مدیریت راهبردی” و “سازماندهی اقتصاد تئاتر” با هدف شناسایی و افزودن منابع و امکانات مغفول‌مانده.
۲. به‌کارگیری مشاوران “مدیریت و استراتژی”، “حقوقی” و “اقتصادی” به‌منظور رفع خلأها و آگاهی‌های تخصصی.
۳. شفافیت و پاسخ‌گویی در همه‌ی امور مربوط به خانه‌ی تئاتر اعم از امور اداری، مالی، روابط با نهادهای دولتی و خصوصی و اطلاع‌رسانی مستمر به اعضاء.
۴. تلاش برای بهروزرسانی و تنظیم آیین‌نامه‌ی تهیه و تولید آثار در تماشاخانه‌های خصوصی و دولتی در تعامل با گروه‌ها، سالن‌ها و مرکز هنرهای نمایشی.
۵. تلاش برای جذب هر چه بیشتر هنرمندان حرفه‌ای تئاتر، متخصصین، مدرسان و فارغ‌التحصیلان واجد شرایط.
۶. اصلاح، تدوین و بهروزرسانی آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های ضروری: انتخابات، بازرسی، تقسیم بودجه، شورای داوری و ایجاد محدودیت حضور در هیات مدیره‌ها حداکثر برای دو دوره‌ی متوالی و…
۷. احیای بندهای مغفول‌مانده اساسنامه از جمله تلاش برای تشکیل انجمن‌های جدید متقاضی در خانه‌ی تئاتر همچون: مدرسان دانشگاه، طراحان نور و صدا، روابط عمومی و…
۸. تشکیل شورایی از نمایندگان انجمن‌ها برای تعیین سیاست‌های راهبردی و ایجاد ارتباط مستمر بین انجمن‌های خانه‌ی تئاتر با هیأت مدیره‌ی مرکزی.
۹. ارتقای سیستم اتوماسیون اداری و سامانه نرم‌افزاری به جهت تسهیل در ارایه‌ی خدمات بیشتر به اعضا.
۱۰. ایجاد بخش‌های پژوهش جهت شناخت وضعیت موجود و بین‌الملل به‌منظور تقویت روابط حرفه‌ای بین انجمن‌های خانه‌ی تئاتر و سندیکاها و گروه‌های تئاتری خارج از کشور.
نامزدهای انتخابات هیئت‌مدیره: ۱- نادر برهانی‌مرند ۲- کوروش نریمانی ۳- محمد امیریاراحمدی ۴- حمید پورآذری ۵- امیر اسمی ۶- مسعود دلخواه ۷- سلما سلامتی ۸- رضا دادویی
نامزد انتخابات بازرس: آرش دادگر
از تغییر نترسیم | خانه را به‌سازیم
شنبه ۱۲خرداد ۱۳۹۷، ساعت ۱۷:۳۰، تئاترشهر