سفر هفته گذشته دو وزیر نیرو و امور خارجه کشور به روسیه، مهر تائید به بسته شدن پرونده پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا زد و بیش از چند سال تلاش ایران برای عضویت در این اتحادیه را به ثمره نشاند. پس از آن دیدار تاریخی در مسکو، وزیر نیرو اعلام کرد که ایران از ششم آبان ماه امسال به صورت رسمی به اتحادیه اوراسیا می‌پیوندد؛ البته که بحث عضویت در این اتحادیه مطرح نیست و موضوع اصلی موافقتنامه موقت تشکیل منطقه آزاد تجاری بین ایران و اعضای اتحادیه اوراسیا است.
چنانچه سرپرست سازمان توسعه تجارت در این زمینه تاکید کرده: «عضویت در یک اتحادیه اقتصادی به معنای تبعیت از تصمیمات کلان اقتصادی، پولی، مالی و تجاری کمیسیون اقتصادی آن اتحادیه و اعمال تعرفه‌ها و سیاست‌های تجاری مشترک در مقابل کشورهای ثالث است که به هیچ وجه مدنظر کشورمان نیست.» این توافق که بعد از دو سال مذاکره به نتیجه رسیده، از آبان ماه اجرا می‌شود. به گفته مقامات ایرانی یک سال بعد موافقتنامه تمام عیار تجارت آزاد با اوراسیا را امضا خواهیم کرد و از سه سال دیگر تقریبا تمام کالاها مشمول کاهش تعرفه خواهند شد.
پیوستن به این اتحادیه، مزیت‌های اقتصادی بسیاری برای ایران به دنبال دارد از جمله آن می‌توان به تخفیف‌های تعرفه‌ای برای صادرکنندگان ایرانی به کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا اشاره کرد. همچنین از آنجا که اتحادیه اوراسیا با کاهش استفاده از دلار، سهم پرداخت‌های تجاری با ارز ملی را به ۷۰ درصد افزایش داده است، می‌توان به کاهش استفاده از دلار در مبادلات تجاری خوشبین بود که این اتفاق در شرایط کنونی تحریم برای تجار ایرانی امیدوارکننده است.
تاریخچه اتحادیه اقتصادی اوراسیا
اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) یک مجمع اقتصادی میان گروهی از کشورهای آسیایی و اروپایی است که فعالیت رسمی خود را از ابتدای سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۵) و با پیشنهاد «نورسلطان نظربایف» رئیس‌جمهور قزاقستان آغاز کرد.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ بسیاری از جماهیر تازه تاسیس منطقه اوراسیا با مشکلات اقتصادی مواجه شدند و همان زمان بود که پیشنهاد تاسیس یک اتحادیه متشکل از کشورهای منطقه توسط رئیس جمهور قزاقستان مطرح شد. در سال ۱۹۹۵ سه کشور بلاروس، قزاقستان و روسیه نخستین توافقنامه برای برای تاسیس یک اتحادیه گمرکی امضا کردند که هدفشان ایجاد مرزهای باز و بدون کنترل پاسپورت بود. نهایتا در سال ۲۰۱۴ این سه کشور توافقنامه ایجاد اتحادیه اقتصادی اوراسیا را امضا کردند که یک سال بعد پا به عرصه اجرا گذاشت و تاجیکستان و ازبکستان و پس از آن ارمنستان و قرقیزستان نیز به این پیوستند.
در روز اجرای این توافقنامه ولادمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه اعلام کرد: «امروز ما یک مرکز رشد اقتصادی قدرتمند و جذاب ایجاد کرده‌ایم، یک بازار منطقه‌ای که بیش از ۱۷۰ میلیون نفر را به هم مرتبط می‌کند.»
درباره اهداف این اتحادیه اقتصادی می‌توان به تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک در حوزه کشورهای مستقل هم سود عضو، حذف تدریجی قوانین گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو و هماهنگ سازی تشریفات گمرکی اشاره کرد. تولید ناخالص داخلی این اتحادیه حدود ۲.۷ تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی و تولیدات صنعتی آن ۱.۳ تریلیون دلار ارزیابی شده که بالغ بر ۸۷۷ میلیارد دلار با کشورهای خارج از اتحادیه تجارت خارجی داشته است.
از مزایای پیوستن ایران به اوراسیا همین بس که پل ارتباطی برای اتصال به بیش از ۱۸۰ میلیون نفر است و بازار بالقوه‌ای برای افزایش صادرات کشور محسوب می‌شود. همچنین تنها روسیه، یعنی بزرگ‌ترین کشور اتحادیه اوراسیا بازاری ۱۴۰ میلیون نفری پیش روی تجار ایرانی است.همه این مزیت‌ها باعث شده که ایران از سال ۹۶ عزم خود را برای پیوستن به اتحادیه اوراسیا جزم کرده و برای شروع یک توافق موقت با این بلوک به امضا رساند. پس از آن مجلس شورای اسلامی نیز با تصویب قانونی در بهمن ماه ۹۷ با پیوستن ایران به این اتحادیه موافقت کرد و عملا راه رسیدن به این اتحادیه هموارتر شد. تا اینکه نهایتا تابستان امسال «رضا اردکانیان» وزیر نیرو اعلام کرد: «با امضای یادداشت رسمی میان جمهوری اسلامی ایران و دبیرکل اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ششم آبان امسال به طور رسمی عضو این اتحادیه می شویم. در حال حاضر ۴۰ کشور دنیا درصدد پیوستن به این اتحادیه هستند و کشور ایران بعد از ویتنام دومین کشوری است که موفق به امضای قرارداد موقت تجاری آزاد با این اتحادیه یاد شده است.»
به گفته اردکانیان از نخستین آثار پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا این است که ۸۶۴ قلم کالا از سوی دو طرف مشمول تجارت ترجیحی می‌شود و با کاهش تعرفه گمرکی مواجه خواهد بود.
تیغ دو لبه پیوستن به اوراسیا
سهم ایران از این توافق ۵۰۳ قلم کالاست که با تعرفه‌های ترجیحی می‌توانند آن‌ها را به کشورهای عضو اوراسیا صادر کنند؛ به گفته زادبوم مطابق فهرست اعطایی اوراسیا قرار است تعرفه ۱۷۵ ردیف کالا از جمله انواع فرش دستباف و ماشینی، پسته، انواع میگو، میوه هایی مانند پرتقال و لیمو، سبزیجات، خرما، بیسکوییت و شیرینی، برخی محصولات از پلیمرهای پروپیلن، ورق های پلاستیکی، محصولات بهداشتی و … صفر شود.
کالاهایی در این لیست قرار دارند که دو طرف در تولید و صادرات آن‌ها دارای مزیت نسبی هستند، البته همانطور که دبیر کمیسیون همکاری های تجاری و اقتصادی ایران و روسیه، «ممکن است برخی از کالاهایی که طرف مقابل مجوز واردات با تعرفه‌های ترجیحی را گرفته، در ایران تولید شود».
به گزارش جارچی اخبار به نقل از ایسرنا: این یعنی همانطور که با اعمال تعرفه‌های ترجیحی اوراسیا برای ایران، صادرات بسیاری از کالاها با صرفه بیشتری همراه شده و بازار مناسبی در اختیار تولیدکنندگان صادرکنندگان قرار می‌دهد، از سوی دیگر هم واردات برخی اقلام به کشور از طرف کشورهای عوض این اتحادیه کلید میخورد. این موضوع احتمالا بیشتر به مذاق مصرف‌کنندگان خوش می‌آید تا تولیدکنندگان، چرا که گروه دوم را وادار به تولید باکیفیت برای عقب نماندن از محصولات رقبایشان می‌کند و در هر حال این مصرف‌کننده است که برنده اصلی بازی خواهد بود.
آمارها حاکی از آن است که مجموع صادرات ایران به کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در پایان سال ۲۰۱۷، حدود ۶۷۰ هزار دلار و مجموع واردات ایران از کشورهای عضو، حدود ۸۱۹ هزار دلار بوده که نشان‌دهنده تراز تجاری منفی ایران در مبادله با این کشورهاست. حال کمتر از دو ماه زمان داریم تا بسترها و زیرساخت‌های استفاده حداکثری از این توافق را فراهم کنیم تا با افزایش تولیدات صادرات‌محور، بتوانیم تراز تجاری با کشورهای عضو اوراسیا را به نفع ایران مثبت کنیم.