نامش رخشنده و معروف به پروین است، شاعره‌ای توانا و بلندآوازه‌ که سروده‌هایش معرف ویژگی‌های اوست.
پروین اعتصامی، ستاره‌ای که ۲۵ اسفندماه ۱۲۸۵ در آسمان آذربایجان درخشید، شیرزنی که با زبان شعر و ادبیات، مسائل و مشکلات جامعه‌ی خود را بیان می‌کرد، پروین متفاوت از زنان عصر خود بود، او در شعرهایش زن و مرد را بدون تفاوت می‌دانست و معتقد بود؛ یک زن می‌تواند همانند مرد، دارای نبوغ فکری و حد اعلای هوش و فرهنگ انسانی باشد، شعرهای پروین حقایق، نابرابری‌ها و مشکلات اجتماعی عصر خود را بیان می‌کند.
به گزارش جارچی اخبار، پژوهشگر حوزه ادبیات و استاد دانشگاه تبریز در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان این‌که بیست وپنجم اسفند ماه به نام ستاره درخشنده آذربایجان و ایران «پروین اعتصامی» متبرک شده است، اظهار کرد: رخشنده اعتصامی در بیست وپنجمین روز اسفند ۱۲۸۵ شمسی در تبریز و در خانه یوسف اعتصامی ملقب به اعتصام الملک آشتیانی متولد شد.
ابراهیم اقبالی با بیان این‌که پروین در هفت سالگی به همراه پدر به تهران کوچ کرد، افزود: پدرپروین که به زبان‌های فرانسه و عربی مسلط بود و مجله وزین بهار را منتشر می‌کرد به تربیت دختر نابغه خویش همت گماشت .
وی افزود: پروین در مدرسه اناثیه آمریکایی به تحصیل مشغول شد. پس از فارغ التحصیلی در کتابخانه دانشسرای عالی و با عنوان کتابدار به استخدام دولت درآمد. کسانی چون مرحوم دکتر محمد معین وسیمین دانشور در ایام دانشجویی از دست پروین کتاب به امانت گرفته‌اند، پس از مدتی پروین با پسر عموی پدر خویش که رئیس شهربانی کرمانشاه بود، ازدواج کرد ولی بیش از دو ماه ونیم، زندگی مشترک را تجربه نکرد و از شوهر بی بند و بار خود طلاق گرفت.
پروین اعتصامی، حکیم بانوی شعر ایران
وی با بیان اینکه پروین اعتصامی نخستین زن شاعر به معنای واقعی کلمه است، می‌گوید: پروین اعتصامی را حکیم بانوی شعر ایران نامیده اند؛ چرا که پروین سنت های ادبی را احیا کرد، تا قبل از پروین، زنان شاعر شعرهایی به صورت محدود و رباعی می سرودند که چندان در شعر و ادب فارسی نقشی نداشته و رد پایی از خود بر جای نگذاشته بودند.
وی با بیان این‌که نبوغ شعری پروین به حدی بود که برخی در اصالت شعرهای وی شک می کردند، تشریح کرد: برخی گمان می‌کردند اشعار پروین ، سروده یک مرد است که البته پروین در قطعه ای اظهار می کند؛ «پروین» مرد نیست، این حرف و حدیث‌ها آن چنان شیوع داشته که شخصی به نام فضل اله گرگانی کتابی به نام «تهمت شاعری» می‌نویسد و ادعا می کند که سراینده اشعار پروین ، علامه علی اکبر دهخداست، البته پوچی این نظر در همان زمان بر اهل نظر و عامه مردم روشن شد.
استاد دانشگاه تبریز با اشاره به چاپ نخستین اشعار پروین در مجله بهار پدرش، اظهار کرد: مرحوم اعتصامی اشعاری از ادبیات فرنگ یا ادبیات کلاسیک ایران به پروین می داد تا آن ها را ترجمه و بازسرایی کند تا از این طریق و با تمرین و ممارست مداوم در پهنه ادبیات، قلل رفیع اندیشه و ذوق را فتح کند و پا جای پای بزرگان ادبی کشور بگذارد، زمانی که دیوان پروین، چاپ شد همه ادبا و صاحبان ذوق از این همه هنر واستعداد انگشت به دهان ماندند.
وی ادامه داد: شاعر و منتقد بزرگ معاصر، محمد تقی ملک الشعرای بهار برای دیوان پروین مقدمه نوشت، معتقدم هنوز هم این مقدمه بهترین منبع برای شناختن افکار وسبک شعری پروین است. وی با بیان این‌که پروین را به حق حکیم بانوی شعر ایران خوانده‌اند، گفت: حکمت ترجمه فلسفه یونانی است ، حکمت به دو بخش عمده حکمت نظری وحکمت علمی تقسیم می شود. حکمت نظری شامل فلسفه اولی یا خداشناسی وطبیعیات می شود .حکمت عملی هم، سیاست مدن، تدبیر منزل وتهذیب نفس را در بر می‌گیرد، پروین در همه این شاخه‌های حکمی، شعر عالی وماندگار سروده است.
وی با اشاره به جایگاه پروین اعتصامی در نظر استاد شهریار، ادامه داد: استاد شهریار در خصوص پروین این‌گونه گفته است:«پروین در هفت سالگی به تهران رفت و من در چهارده سالگی. بنابراین پروین، هفت سال زودتر از من با محیط ادبی تهران آشنا شد». خانه پدر پروین یک انجمن ادبی بود بزرگانی چون ملک الشعرا و دهخدا اغلب در منزل ایشان بودند و به مباحث ظریف ادبی و شعر خوانی می پرداختند.
اقبالی افزود: علاقه‌ای که استاد شهریار نسبت به ازدواج با پروین داشت، خیلی جالب بود؛ استاد شهریار معتقد بود؛ اگر پروین با وی ازدواج می‌کرد حتما خوشبخت می‌شد.
وی ادامه داد: استاد شهریار در مورد اشعار پروین نیز گفته است؛ «پروین شعر ضعیف ندارد همه‌ی اشعار وی خوب و حکیمانه‌اند.»، پروین در توحید نیز قصاید و قطعاتی دارد که با قصاید حکیم ناصر خسرو، پهلو میزند اشعاری نظیر«ای عجب این راه نه راه خداست زان که درآن اهرمنی رهنماست».
وی با بیان این‌که پروین در سیاست و مملکت داری نیز، ناصحی امین برای حکومت‌هاست، گفت: پروین در اشعار خود حکومت‌ها را از ستم به مردم باز می‌دارد و آن‌ها را به احسان و نیکی به خلق خدا تشویق می‌کند، قطعه «اشک یتیم» درسنامه ‌ای سیاسی برای تاریخ است، شاعر در این شعر درخشان، درخشندگی تاج گوهر نشان پادشاه را نه تنها افتخار نمی‌داند، بلکه به خاطر ریختن اشک ده‌ها کودک یتیم و خوردن خون جگر صدها پیرزن مظلوم، ننگی ابدی بر دامن ستمگران می خواند، پروین به حکومتی که مال مردم را می خورد، گدا لقب می دهد؛ چراکه چنین حکومتی از جاده اصلی وظایف خویش که سرپرستی جامعه است خارج شده وچون گرگی خون خوار به جان مردم جامعه افتاده است وهیچ اعتمادی بین حاکم وخلق وجود ندارد.
پژوهشگر حوزه ادبیات با بیان این‌که مناظره یک سنت شعر ایرانی است که پروین با احیای مناظره در ادبیات فارسی جایگاه ممتازی یافته است، خاطرنشان کرد: قطعه «مست و هوشیار» پروین شاید درخشان‌ترین شعرسیاسی – اجتماعی معاصر باشد . او در این شعر، شخص مستی را به عنوان قهرمان داستان خود بر می گزیند که در ظاهر از خود بیخود و به اصطلاح «لایعقل» است و از این رو شرعأ و قانونا قابل تعقیب نیست، همین عامل نیز دست شاعر را باز می گذارد تا انتقادات خود را از وضع سیاسی واجتماعی روزگار خود، به روشنی وبی پرده باز گوید، در این شعر، مست، رندانه در برابر اتهاماتی که محتسب بر وی وارد می‌کند، جواب‌های قاطع می‌دهد و همه‌ی نارسایی ها را به بی کفایتی مسئولان منسوب و ثابت می کند در راه‌های ناهمواری که پیش پای مردم گذاشته‌اند، راهی جز کجروی برای خلق باقی نمی‌ماند.
وی در بخش دیگر سخنان خود با بیان این‌که پروین علی‌رغم این که خود، یک زن بوده ولی اعتقادی به فمینیسم غربی نداشت، افزود: پروین جنس زن و مرد را دو شادوش هم می‌پنداشت که در ورطه مشکلات پشت در پشت هم به مواجهه امواج می روند تا کشتی خانواده را به سلامت به ساحل امن و آرامش برسانند، در تمثیل پروین از نقش زن و مرد در خانه، یک نکته بسیار ظریفی وجود دارد که بر بنیاد فکری او استوار است. او در دریای حوادث روزگار، زن را کشتی و مرد را کشتیبان می داند، در یکی از اشعار خود سروده است؛ وظیفه زن و مرد ای حکیم دانی چیست؟ یکی است کشتی و آن دیگری است کشتیبان.
وی با بیان این‌که پروین با پرداخت به موضوعات حکمی، عرفانی، اجتماعی و سیاسی جان تازه ای در کالبد مناظره دمید و مناظره را از میان انسان ها به میان حیوانات، گیاهان و حتی موجودات بی جان برد، بیان کرد: تشویق ادبا و شاعران برای ترجمه اشعار پروین به زبان‌های زنده‌ی جهان، یکی ازاقداماتی است که مدیران فرهنگی ما می‌توانند در راه نشر افکار درخشان پروین انجام دهند.
اقبالی با اشاره به برگزاری کنفرانسی در راستای ترجمه اشعار پروین به زبان‌های مختلف جهان، ادامه داد: با حمایت دانشگاه تبریز و موسسه مطالعات قفقاز، آناتولی و آسیای میانه این دانشگاه، کنفرانسی در آکادمی علوم جمهوری آذربایجان، پژوهشکده نظامی برگزار شد، در این کنفرانس با همکاری اساتید پژوهشکده مذکور به معرفی دو شاعر بزرگ زن «خورشید بانو ناتوان» و «پروین اعتصامی» پرداخته شد و ترجمه قطعاتی ازدیوان پروین را به “پروفسور عیسی حبیب بگلو” رئیس پژوهشکده نظامی ارائه شد.