موسی کاظم زاده – روزنامه نگار
در آستانه سالگرد شهادت ۲۲ تن از دانشجویان دانشگاه تبریز قرار گرفته ایم. در ۲۷ دی‌ماه سال ۱۳۶۵ بود که دانشجویان دانشکده فنی این دانشگاه به خاطر پشتیبانی از رزمندگان دفاع مقدس در اثر بمباران شبانه جنگنده های رژیم بعث عراق به شهادت رسیدند.
به سخن دیگر علت اینکه در حال حاضر دانشگاه تبریز به عنوان «مشهدالشهدای دانشگاه‌های کشور»، مطرح می‌شود، به خاطر شهادت ۲۲ تن از دانشجویان این دانشگاه، بر اثر یورش وحشیانه رژیم بعثی به دانشکده فنی این دانشگاه بوده است.
با این وجود، با این مقدمه در تحلیلی می خواهیم به نقش و جایگاه دانشگاه تبریز در شکل گیری و پیروزی انقلاب و به ویژه از ایثار، گذشت و فداکاری سرآمدان ایمان و ایثار دانشگاهیان این دانشگاه در زمان هشت سال دفاع مقدس بپردازیم.
واقعیت این است از زمان شکل گیری نهضت و قیام امام خمینی(ره) در سال ۱۳۴۲ و تا به امروز همه احاد و اقشار مختلف مردم با تقدیم خون هزار شهید این نهال نوپا در حال حاضر تبدیل به درخت تنومندی شده است. دانشگاه تبریز نیز در همان اوایل این نهضت به عنوان عضو کوچکی از این خانواده در آبیاری این درخت سهم تعیین کننده ای داشته که تقدیم هفت شهید در این راه مصداق این واقعیت است.
در این میان شهادت شهید محمد تجلا و شهید محمد باقر رنجبر آذرفام در قیام ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ و شهادت شهیدان محمد غلامی و پرویز میرزایی در روز ۱۸ اردیبهشت ۱۳۵۷ در محوطه دانشگاه، حکایت از پیشتازی دانشگاهیان دانشگاه تبریز در سنگر مبارزه با رژیم استبداد پهلوی را نشان می دهد.
شهادت شهید حسن بخشایش در حادثه هفتم تیر و شهید ناصر زمانلو در یک عمل تروریستی را می توان از جمله دیگر شهدای این دانشگاه در اوایل شکل گیری این انقلاب برشمرد.
بدون شک بر همین اساس می توان گفت که پیشگامی در نهضت انقلاب اسلامی، تقدیم اولین شهید در قیام ۲۹ بهمن، شروع انقلاب فرهنگی از این دانشگاه و به خصوص پشتیبانی علمی و تجهیزاتی از رزمندگان اسلام در هشت سال دفاع مقدس از جمله افتخارات دانشگاهیان دانشگاه تبریز، در صحنه‌های خطیر انقلاب اسلامی بوده است.
البته نباید فراموش کرد که دانشگاه تبریز، از گذشته تا به امروز، بزرگانی زیادی را در عرصه‌های مختلف نظامی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی برای سربلندی، سرافرازی و شکوفایی کشورمان تربیت کرده، که نمونه بارز آن سرداران و فرماندهان شهید دفاع مقدس است که در این راه هشت شهید تقدیم انقلاب کرده است.
سرداران شهید مهدی باکری، فرمانده ۳۱ لشکر عاشورا و محمد حسن کسایی، فرمانده گردان انصار جهاد سازندگی از جمله فارغ التحصیلان و سرداران شهید دیگری همچون حسین امین مقدم، فرمانده واحد عملیات، عبدالکریم بلادی قناد، فرمانده گروهان، محمد حاتمی، معاون گردان، کاظم حجازی فر، فرمانده گردان، عسگر خلفی کشکی، معاون گردان و باباعلی دهقان، جانشین فرمانده گردان از دانشجویان این دانشگاه بودند که با ایمان و عمل و با روش های ابداعی در جنگ تمامی معادلات نظامی و سیاسی جهان را بر هم زدند و نشان دادند که با ایمان به خدا می توان با کمترین امکاتات در مقابل دشمن تا دندان مسلح که از سوی همه ابرقدرتها و دولت های بزرگ حمایت می شود، ایستادگی کرد و پیروز شد.
ناگفته نماند، دانشگاه تبریز در همان سال اول شروع جنگ تحمیلی حضور فعالی در جبهه ها داشته و در سال اول این جنگ نه نفر از دانشگاهیان این دانشگاه به شهادت می رسد که نمونه بارز آن شهید فرزاد بهزاد بخت قمیصی اولین شهید دانشگاه در اولین ماه جنگ یعنی در تاریخ ۲۲ مهر ۱۳۵۹ در منطقه سرپل ذهاب به شهادت می رسد.
از دیگر شهدای این ایام می توان به هوشنگ حیدر عربی در سال ۱۳۵۹ در محل آبادان، غلامرضا زیوری در سال ۱۳۵۹ در سرپل ذهاب، محمد صف آرا در سال ۱۳۵۹ در محل محور آبادان- ماهشهر،سعید ایپچیلر در سال ۱۳۶۰ در سوسنگرد، عزیراله بیات سرمدی در سال ۱۳۶۰در قلاویزان، بهبود پاک نژاد و اکبر طالب زاده تیمورلویی در سال ۱۳۶۰ سوسنگرد اشاره کرد.
افزون بر آنچه گفته شد، دانشگاه تبریز در طول هشت سال دفاع مقدس نزدیک ۱۱۰ شهید تقدیم این نظام کرده به طوریکه دانشگاهیان این دانشگاه در سال دوم دفاع مقدس نقش و حضور پررنگ تر از سال اول داشته اند و در سال دوم نیز ۱۸ نفر از بهترین دانشجویان این دانشگاه شهید می شوند.
در این میان دانشگاه تبریز در بین سال های سوم الی هشتم جنگ تحمیلی به ترتیب ۱۵، ۵، ۴، ۱۲، ۵۳ و ۷ نفر از بهترین دانشجویان، کارکنان و اساتید این دانشگاه در راه تحقق آرمان های جان خویش را فدا می کنند که در طول ۸ سال دفاع مقدس، دانشگاه تبریز در سال هفتم این جنگ بیشتر تعداد را یعنی حدود ۵۳ شهید را تقدیم این نظام می کند.
نباید فراموش کرد دانشگاه تبریز بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سه نفر از دانشگاهیان خویش را تقدیم آرمان های انقلاب نموده که شهید سید علیرضا سجادپور در مرداد ماه سال ۱۳۶۷ در پاسگاه زید، شهید غلامرضا شیرین کار سال ۱۳۶۷ در جاده آبادان- اهواز و دکتر عزیز عزیز زاده در سال ۸۳ در اثر عوارض شیمیایی از جمله این شهدا است.
در کنار موارد بیان شده، گفته می شود دانشگاه تبریز در طول بیش از هفت دهه فعالیت خود فراز و نشیب ها و روزهای تلخ و شیرین بسیاری را پشت سر گذاشته ولی هیچ کدام از این وقایع و حوادث به اندازه شب ۲۷ دی سال ۱۳۶۵ برای این دانشگاه مقدس و با عظمت نبوده، چرا که در این شب با عروج ۲۲ کبوتر خونین بال برگ زرین دیگری به تاریخ افتخارات دانشگاه تبریز می افزاید که نام آن برای همیشه و در همه حال دوران ها ماندگار نموده است.
بر این اساس، در آن شب در پی بمباران ۲۲ تن از دانشجویان و کارکنان دانشگاه تبریز (شهید هاشم اخترشمار، شهید عباس ارشدی‌پور، شهید بیاض‌علی اسدی‌فرد، شهید یعقوب اسماعیل‌زاده جیقه، شهید سعید امیرخانی، شهید مهدی امیرکاظمی، شهید سیدمحسن امین جواهری، شهید مرتضی جابری، شهید عادل جعفری نویمی‌پور، شهید ایرج (سجاد) خلوتی، شهید حسین رضاپور، شهید علیرضا رضوانجو، شهید مرتضی زمانپور نیاوران، شهید حسین شیرین سرند ، شهید شیرزاد شریفی، شهید صدیار صفری، شهید علی فصیح کجابادی، شهید رحمان قفل‌گری، شهید علیرضا کریمی وفایی‌پور، شهید محسن محمدی غریبانی، شهید فؤالدین محمودی نیا دهشتران و شهید حمیدرضا ملکوتی‌خواه) که در حال پشتیبانی برای رزمندگان دفاع مقدس بودند، به شهادت رسیدند.
این در حالی است دانشگاه تبریز در جنگ شهرها یعنی در بمباران هوایی سه نفر از دانشجویان و کارکنان خویش را نیز تقدیم این انقلاب می کند.
از سوی دیگر کارشناسان و تحلیلگران این حوزه بر این باور هستند که دوران دفاع مقدس سند غرور ملت ایران است، که بخش اعظم این افتخارات را در آن دوران جامع دانشگاهی بدست آورده‌اند، تقدیم حدود ۴ هزار شهید دانشجو در ۲۱۸ رشته از ۱۰۶ دانشگاه دلیل برای اثبات این مدعاست.
در این میان تعداد دانشجویان شهید استان آذربایجان‌شرقی ۳۱۲ تن بوده، که برای دانشگاه تبریز افتخار است که از این تعداد، نزدیک ۱۵۰ دانشجوی شهید از این دانشگاه تقدیم انقلاب شده است.
حال از این حیث، از خود می‌پرسیم، چرا این شهدای دانشجو و دانشگاه در آن برهه از زمان سنگر علم و دانش را رها کرده و در سنگر دفاع مقدس به نظام نوپای انقلاب اسلامی ایران خدمت کردند، به دیگر سخن این شهدا جان خویش را فدا کردند، تا اینکه ارزش های ناب اسلامی زنده بماند و به تعبیر قرآن شهدا در راه مقدس که همان فی سبیل‌الله است، کشته شدند، تا اینکه اسلام، قرآن و حدیث حفظ گردد.
بدون شک، این دانشجویان شهید درس های زیادی برای تمام جوامع بشری یاد دادند که در هیچ دانشگاه و مدرسه‌ای تدریس نشده و نخواهد شد، به طوریکه رشادت و ایثار این‌ها؛ امروزه الگوی برای سایر دانشجویان مبارز در سایر کشورهای منطقه و جهان و در این میان مبارزات ملت‌های آزاده علیه استکبار جهانی شده است.
در نهایت در جمع‌بندی این گزارش و تحلیل فقط به پیام حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی به کنگره شهدای دانشجو در سال ۱۳۸۱ اشاره می کنم که ایشان از آنان بعنوان سرآمدان ایمان و ایثار آگاهانه یاد و تأکید کردند: امروز که دشمنان کمین گرفته نظام اسلامی درصدد از رونق انداختن جهاد و شهادت می‌باشند، دانشجویان عزیز و همه جوانان باید این عامل قدرت ملی و شاخص ایمان خالصانه را از دست ندهند و آنرا بزرگ بشمارند.