ترک‌خوردگی و در معرض خطر تخریب بودن بنای چهارطاقی مجموعه باغ جهانی عباس‌آباد بهشهر که طی روزهای اخیر تصاویری از آن در فضای مجازی منتشر شد، به گفته سرپرست این پایگاه میراث جهانی صحت ندارد و هیچ خطری این سازه را تهدید نمی‌کند. بلکه به دلیلی فنی و اقلیمی طی چند سده به مرور یک ردیف آجر ریخته است.
به گزارش جارچی اخبار به نقل از ایرنا، مجموعه تاریخی باغ عباس‌آباد بهشهر به عنوان یکی از ۹ باغ ایرانی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو طی سال‌های اخیر و از زمان ثبت جهانی این باغ بارها به بهانه‌های گوناگون مورد توجه دوست‌داران میراث فرهنگی و بناهای تاریخی قرار گرفت. آخرین مورد از این توجه شدن‌ها نیز به چند روز اخیر برمی‌گردد که تصاویری با عنوان ترک‌خوردگی بنای چهارطاقی میان دریاچه پشت سد عباس‌آباد در فضای مجازی منتشر شد.
تعدادی از دوست‌داران میراث فرهنگی پس از قایق‌سواری در دریاچه باغ عباس‌آباد و نزدیک شدن به بنای چهارطاقی معروف این باغ، در ضلع شمالی بنا خطی ناشی از ریخته شدن یک ردیف از آجرهای این بنا را دیدند و با انتشار تصاویری از این خط که شبیه به ترک‌خوردگی است، نسبت به وضعیت این بنای تاریخی ابراز نگرانی کردند.
از نگاه این کاربران، ریخته شدن آجرها به دلیل ترک‌خوردگی بخشی از بنای چهارطاقی است و آن را در معرض خطر تخریب قرار داده است. اما پیگیری‌های خبرنگار ایرنا از سرپرست این پایگاه جهانی نشان می‌دهد که این خط ناشی از ریخته شدن آجرها در ضلع شمالی از چند دهه پیش نیز وجود داشت و ترک‌خوردگی هم محسوب نمی‌شود.
سرپرست پایگاه میراث جهانی باغ عباس‌آباد درباره دلایل ریخته شدن یک ردیف از آجرها در ضلع شمالی چهارطاقی به خبرنگار ایرنا می‌گوید: نخستین نکته قابل توجه در این زمینه، قدیمی بودن آن است. یعنی آن‌چه که طی روزهای اخیر مورد توجه برخی دوست داران میراث فرهنگی قرار گرفت، موضوعی جدید نیست و سال‌هاست که وجود دارد.
مصطفی شریفی می‌افزاید: به استناد تصاویر قدیمی به جا مانده از چهارطاقی، دست‌کم ۶۰ سال است که این شکاف وجود دارد. دلیل ایجاد شدن آن هم فنی و اقلیمی است. در گذشته مرسوم بود که از چوب به عنوان کلاف و داربست در بناها استفاده می‌شد. این چوب‌های به کار رفته در بنا به مرور زمان از بین رفت و حفره بین آجرها باقی ماند.
به گفته این پژوهشگر و کارشناس باستان‌شناسی و مرمت بناهای تاریخی، با توجه به این که بین حفره و فضای بیرونی فقط یک ردیف آجر وجود داشت، این آجرها به مرور از بین رفت و اکنون جای آن‌ها به صورت شکاف دیده می‌شود.
سرپرست پایگاه میراث جهانی باغ عباس‌آباد خاطرنشان می‌کند: شکافی که دیده می‌شود فقط در ضلع شمالی و روی پوسته قرار دارد و امتداد به ضلع غربی و داخل بنا ندارد. به همین دلیل و با توجه به قطر و ضخامت سه تا چهار متری دیواره، از نظر سازه‌ای و استحکام بنا هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. آن‌چه که دیده می‌شود آسیبی ظاهری است و آسیب سازه‌ای محسوب نمی‌شود.
شریفی تصریح می‌کند: با توجه به این که طی ۴۰۰ سال اخیر دیواره ضلع شمالی بیشتر از سه ضلع دیگر در معرض وزش باد و برخورد امواج دریاچه سد قرار داشت و همچنین به دلیل برخورد گاه و بیگاه قایق‌ها با ضلع شمالی در چند دهه اخیر، آجرهای پشت حفره در این ضلع بیشتر ریخته است.
نیازی به مرمت وجود ندارد
وی در پاسخ به این پرسش که چرا برای مرمت قسمت‌های آسیب دیده اقدامی انجام نمی‌شود نیز می‌گوید: این بنا به دلیل قرار داشتن در آب منحصربه‌فرد است و مرمت آن به شرایط ویژه‌ای نیاز دارد. مهم‌تر این‌که در حال حاضر خطری این بنا را تهدید نمی‌کند که اقدام به مرمت آن شود. در چنین مواردی که استحکام بنا مشکلی ندارد، انجام مرمت سبب تغییر وضعیت ظاهری می‌شود. زمانی برای مرمت اقدام می‌کنیم که بنا در معرض تخریب باشد. اما در حال حاضر این بنا شرایط باثباتی دارد و نیاز به مرمت سازه‌ای برای آن احساس نمی‌شود.
این پژوهشگر و کارشناس باستان‌شناسی خاطرنشان می‌کند: موضوع دیگر این است که برای مرمت بنا باید دریاچه خشک شود و با توجه به تأمین آب کشاورزی حدود پنج روستای پایین‌دست، این امکان فعلا وجود ندارد. البته تأکید می‌کنم که فعلا چهارطاقی نیازی به مرمت ندارد و بیشتر باید بر مسائل مربوط به حفاظت آن توجه داشته باشیم. برای بهبود اقدامات حفاظتی این مجموعه تاریخی با انتخاب دانشگاه مازندران به عنوان مشاور، گام‌های اولیه تدوین پلان مدیریتی باغ برداشته شده است.
سرپرست پایگاه میراث جهانی باغ عباس‌آباد می‌افزاید: باغ عباس‌آباد بزرگترین باغ ایرانی و یکی از بزرگترین محوطه‌های تاریخی ایران است. قطعا اهمیت حفاظت از بقایای به جا مانده از این باغ باشکوه و زیبا برای ما نیز مانند همه دوست‌داران میراث فرهنگی بسیار زیاد است و پایش و نظارت مستمر بر وضعیت این مجموعه را همواره انجام می‌دهیم. طبیعتا در صورتی که خطری این مجموعه را تهدید کند حتما ورود خواهیم کرد.
مجموعه تاریخی عباس‌آباد بهشهر یکی از ۹باغ ایرانی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است که سال۱۳۹۰ به ثبت جهانی رسید؛ باغی به جا مانده از دوران شاه عباس صفوی که از نظر ساختار و حتی کاربری از همه باغ‌های ایرانی متفاوت است و به دلیل یک مشکل مهم مدیریتی پرچالش‌ترین باغ مشهور ایرانی هم محسوب می‌شود.
حمام، برج، آسیاب، کوشک شاهی و سامانه دقیق آب‌رسانی و توزیع آب، سازه‌های آبی و سد عباس‌آباد، بنای چهارطاقی موجود در میان دریاچه سد و دو برج آجری، برخی از زیرساخت‌های تاریخی ایجاد شده در این باغ زیبا هستند که ۱۳۴ هکتار عرصه و ۱۵۷۰ هکتار حریم دارد. ویژگی‌های منحصربه‌فرد طبیعی و معماری این باغ و قرار گرفتن تعداد قابل توجهی زیرساخت در یک مجموعه موجب شد کارشناسان یونسکو سال۲۰۱۱ قرار گرفتن این باغ در کنار هشت باغ ایرانی دیگر به عنوان مجموعه باغ‌های ایرانی در فهرست میراث جهانی تایید کنند و عباس‌آباد نخستین اثر ثبت جهانی شده مازندران شود.