در روزهای اخیر انتشار خبرهایی مبنی بر احتمال قطع یا جابه‌جایی تعدادی درخت تنومند و نهال جوان در ضلع شمالی بوستان قیطریه به دلیل برنامه شهرداری برای ساخت مسجد در این محدوده، منجر به نگرانی برخی شهروندان بخصوص طرفداران محیط زیست شده است. شهرداری تهران البته در شرایطی قصد ساخت مسجد در پارک قیطریه را دارد که علاوه بر نگرانی از آسیب دیدن احتمالی درختان و فضای سبز بخشی از پارک قیطریه، ابهاماتی نیز درباره هدفِ واگذارکننده زمین این بوستان به شهرداری در سال ۱۳۵۸ و همچنین نحوه اجرای وصیت خیّری که بخشی از اموال خود را برای ساخت مسجد اختصاص داده است، وجود دارد.
به گزارش جارچی اخبار به نقل از ایلنا، مدیریت شهری تهران سال جدید را با یک چالش مهم شروع کرده است؛ موضوع ساخت مسجد در ضلع شمالی بوستان قیطریه در منطقه یک پایتخت که مخالفت‌هایی را در میان اهالی منطقه، اعضای شورای شهر و دوستداران محیط‌زیست برانگیخته است. ماجرا از این قرار است که در سال‌های گذشته یکی از فعالان سیاسی پایتخت به نام «مرحوم محمود محتشمی‌پور» وصیت کرده بود که با بخشی از سرمایه‌اش، یک مسجد ساخته شود؛ البته در بعضی خبرهای منتشره مدعی شده بود، وصیت مرحوم محتشمی‌پور مبنی بر ساخت مسجد در مناطق کم‌برخوردار پایتخت بوده است، اما داماد او که توسط خود مرحوم به عنوان وصی تعیین شده بود، با شهرداری تهران به توافق رسیده است که هزینه ساخت یک مسجد در محله قیطریه را بدهد. البته صحت و سقم این ادعاها مشخص نیست و وصی مرحوم محتشمی‌پور نیز تا کنون اعلام نظری در رسانه‌ها درباره موضوع ساخت مسجد در پارک قیطریه تهران نداشته است، اما فخرالسادات محتشمی‌پور، دختر مرحوم محتشمی‌پور، اخیرا در صفحه خود در اینستاگرام در این‌باره نوشته است که «به عنوان یکی از وُرّاث مرحوم پدر عزیزم که در زندگی اهل کار خیر بود و برای پس از درگذشتش نیز وصیت کرده بود که با بخشی از اموالش مسجدی احداث شود، اعلام می‌کنم که اقدام صورت‌گرفته توسط وصی به هیچ وجه با مشورت و موافقت ما صورت نپذیرفته است و این کار را که مخل مصالح و منافع عمومی است، قطعا خیر نمی‌دانیم.»
بررسی مساله شرعی احداث مسجد در زمین واگذارشده به شهرداری
زمین پارک قیطریه در سال ۱۳۵۸ توسط یک بانوی خیّر که او هم اکنون از دنیا رفته است، به‌منظور ایجاد بوستان عمومی به شهرداری تهران واگذار شده بود. «محمد توسلی» اولین شهردار پایتخت در دوره بعد از انقلاب اسلامی در این باره گفته است که «یک روز به من گزارش دادند که یک خانم، باغی در قیطریه دارند که علاقه‌مند هستند این باغ را به شهرداری اهدا کنند تا به پارک عمومی تبدیل شود. وقتی ایشان چنین پیشنهادی را مطرح کردند و با توجه به نگاه راهبردی ما برای توسعه فضای سبز، از این نظر استقبال کردیم. چون آنجا باغ بود باید به شکل پارک طراحی می‌شد و در نهایت به شکل پارک امروزی درآمد.»
در چنین شرایطی، این پرسش برای افکار عمومی ایجاد شده است که با توجه به قصد شهرداری تهران برای ساخت مسجد در بخشی از پارک قیطریه، آیا این اقدام، تغییر کاربریِ زمین واگذارشده به شهرداری محسوب می‌شود؟ به عبارت دیگر، آیا ساخت مسجد در بوستان قیطریه هدف اصلی خیرِ واگذار کننده زمین این بوستان را نقض می کند یا خیر؟
حجت‌الاسلام والمسلمین «سید محمد آقامیری» عضو و رئیس کمیته عمران شورای اسلامی شهر تهران در پاسخ به این سوالات به بررسی این مسئله از نظر شرعی پرداخت و توضیح داد: زمین پارک قیطریه به صورت کلی توسط یک بانوی خیّر به شهرداری واگذار شده است و زمین وقفی محسوب نمی‌شود و وقف‌نامه‌ای هم ندارد. بلکه هدف کسی که این زمین را واگذار کرده، استفاده از آن برای افزایش سرانه‌های بوستان‌های عمومی و فضای سبز شهر تهران بوده است.
وی افزود: وجود مسجد در یک بوستان، از جمله سرانه‌های خدماتی پارک‌ها و بوستان‌ها محسوب می‌شود و همان‌طور که هر بوستانی به زمین بازی کودکان و… نیاز دارد، قطعا یک بوستان فرامنطقه‌ای مثل پارک قیطریه، به مسجد هم نیاز دارد. البته درست است که همین حالا داخل بوستان مد نظر یک نمازخانه وجود دارد، اما مردم محله ضرورت دیده‌اند که در این پارک یک مسجد احداث کنند، البته ممکن است که برخی اهالی محله با این نظر مخالف باشند، اما یک خیّر هزینه ساخت این مسجد را قبول کرده است.
آقامیری همچنین تاکید کرد: ساخت مسجد در داخل بوستان‌های بزرگ و فرامنطقه‌ای پایتخت موضوع جدیدی نیست و براساس مصوبه سال ۸۳ شورای شهر تهران، امکان مطالعه و مکان‌سنجی برای ساخت مسجد در داخل پارک‌ها هم وجود دارد. ضمن این که جابه‌جایی درختان یا نهال‌های مربوط به ساخت مسجد در یک پارک باید با نظارت سازمان بوستان‌ها و فضای سبز انجام شود، اما این کار نیازی به تصویب کمسیون ماده ۷ شهرداری ندارد.
وجود دست‌کم ۵ مسجد در فاصله حداکثر یک کیلومتری پارک قیطریه
البته با وجود این که آقامیری به عنوان رئیس کمیته عمران شورای شهر معتقد است که پارلمان شهری پایتخت در سال ۸۳ مصوبه‌ای برای ساخت مسجد در داخل بوستان‌ها به تصویب رسانده است و همچنین مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران نیز از این مصوبه دفاع کرده و آن را جزو افتخارات شورا دانسته است، اما بعضی اعضای شورای شهر ساخت‌وساز در بوستان‌ها به جز خدمات ضروری، سرویس‌های بهداشتی و نمازخانه را ممنوع اعلام کرده اند.
ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر تهران، اسفندماه ۱۴۰۲ در این زمینه در تذکری در صحن شورا گفته بود که «ساخت‌وساز در بوستان‌ها به جز خدمات ضروری، سرویس‌های بهداشتی و نمازخانه ممنوع است، ضمن این که بوستان‌ها جزو پهنه G شهر تهران محسوب می‌شوند و تغییر کاربری بوستان‌ها بدون اخذ مصوبه مراجع قانونی ممنوع است. همچنین در فاصله ۳۰۰ تا ۵۰۰ متری محوطه حصارکشی‌شده نیز دو مسجد بزرگ وجود دارد.»
در این میان البته باید توجه داشت که براساس آنچه از نقشه مساجد موجود در شهر تهران در برخی رسانه‌ها منتشر شده است، در فاصله حداکثر یک کیلومتری پارک قیطریه، نه دو مسجد، بلکه دست‌کم پنج مسجد شامل «مسجد نور» در فاصله ۵۰۰ متری بوستان، «مسجد مفتخر» در فاصله ۵۰۰ متری بوستان، «مسجد قائم» در فاصله ۷۰۰ متری بوستان، «مسجد صاحب‌الامر» در فاصله یک کیلومتری بوستان و «مسجد جعفری» در فاصله یک کیلومتری بوستان واقع شده‌اند.
مدیرعامل سازمان بوستان‌ها:
براساس نقشه جدید، قرار نیست هیچ درختی جابه‌جا شود
نکته مهم دیگری که امانی در تذکر روزهای پایانی سال گذشته خود به آن اشاره کرده، این است که در محوطه‌ای که پیش از این برای تعیین محدوده مسجد قیطریه حصارکشی شده بود، ۱۵ تا ۱۸ درخت تنومند با قطر چندده‌سانتی‌متر وجود دارد که اساسا امکان جابه‌جایی آن‌ها وجود ندارد و در خارج از این محدوده نیز ده‌ها درخت، نهال و سایر گونه‌های گیاهی وجود دارد که باید از آن‌ها محافظت شود.
مشاهدات میدانی نیز نشان می‌دهد که اگرچه به‌جز حصارهای سمت خیابان، سایر حصارهایی که در اسفندماه سال گذشته برای جداسازی محدوده مد نظر به‌منظور ساخت مسجد کشیده شده بود، در حال حاضر برداشته شده است، اما در عرصه ۸۲۰ متری که به گفته عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران برای ساخت مسجد در نظر گرفته شده، حدود ۴۰ درخت بالغ و حدود ۶۰ نهال وجود دارند که تعدادی از آن‌ها با رنگ‌های سبز، آبی و قرمز علامت‌گذاری شده‌اند.
بررسی‌های میدانی ما از این حکایت دارد که صرف نظر از تعداد زیادی نهال، ۴ اصله درخت تنومند که با رنگ قرمز علامت‌گذاری شده‌اند، حداقل براساس نقشه قبلی، قرار بوده است که در فرآیند ساخت مسجد جابه‌جا شوند، اما مسئولان شهرداری تهران تاکید دارند که نقشه جدیدی برای مسجد تهیه شده است که طبق آن، قرار نیست هیچ درختی در حین احداث مسجد مد نظر جابه‌جا شود و صرفا تعدادی نهال جابه‌جا خواهند شد؛ اگرچه جزئیات این نقشه هنوز در رسانه‌ها منتشر نشده است.
با این حال، «علی‌محمد مختاری» مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران نیز اظهار داشت: درختان تنومندی که در تصاویر منتشرشده از ضلع شمالی پارک قیطریه مشاهده می‌شوند، هیچ‌کدام قرار نیست در حین ساخت مسجد جابه‌جا شوند، بلکه اکنون صرفا برنامه برای جابه‌جایی تعدادی نهال وجود دارد، چون نقشه اولیه ساخت مسجد تغییر کرده است.
وی افزود: براساس نقشه قبلی، قرار بوده است که ۴ درخت تنومند هم جابه‌جا شوند، اما شهردار محترم تهران اخیرا به صورت میدانی در منطقه حضور پیدا کرد و دستور داد که نقشه تغییر پیدا کند و هیچ درختی جابه‌جا نشود، درختانی هم که در عرصه وجود دارند، همگی در داخل حیاط یا اطراف مسجد ساخته قرار خواهند گرفت، زیرا زمینی که به احداث بنای مسجد اختصاص پیدا می‌کند، همان انبار متروکه‌ای است که در گوشه‌ای از پارک وجود دارد و البته بخشی از محوطه پیاده‌راه اطراف آن انبار نیز به بنای مسجد اختصاص داده خواهد شد.
مختاری همچنین در پاسخ به این سوال که از نظر علمی، چه زمانی برای جابه‌جایی درختان و نهال‌ها بهتر است، توضیح داد: اصولا بهتر است وقتی نیاز به جابه‌جایی یک درخت وجود دارد، این کار در زمانی انجام شود که آن درخت در خواب زمستانی قرار گرفته است، اما در سایر فصل‌های سال نیز امکان جابه‌جایی درختان با استفاده از دستگاه‌های مربوطه وجود دارد و اگر این کار به‌درستی انجام شود، آسیبی به درختانی که جابه‌جا می‌شوند، نخواهد رسید.
سخنگوی شورای شهر تهران:
برنامه‌ای برای احداث واحدهای تجاری در اطراف مسجد وجود ندارد
ابهام مهم دیگری که در موضوع ساخت مسجد در بوستان قیطریه وجود دارد، مربوط به برخی ادعاها و شایعات است؛ مبنی بر اینکه شهرداری تهران و وصی مرحوم محتشمی‌پور قصد دارند، از منافع اقتصادی و تجاری که در کنار مسجد ایجاد خواهد شد، بهره‌برداری کنند.
«علیرضا نادعلی» سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران نیز در پاسخ به این ادعاها گفت: براساس مصوبه شورای ساماندهی، گسترش و توسعه مساجد شهر تهران که برخی اعضای شورای شهر نیز در آن عضویت دارند، قرار نیست هیچ‌گونه فضایی با کاربری تجاری در اطراف مسجد پارک قیطریه ایجاد شود، چراکه با توجه به تلاش مدیریت شهری برای آسیب ندیدن فضای سبز بوستان، قرار است طوری برنامه‌ریزی شود که این مسجد و محدوده اطراف آن، موقعیت کوچکی را روی زمین اشغال کنند و قرار نیست یک محدوده بزرگ برای ساخت مسجد یا فضای تجاری در اطراف آن اشغال شود.
وی در پایان اظهار داشت: در برخی مناطق کم‌برخوردار پایتخت در کنار مساجد کوچکی که خیران می‌سازند، بعضا مصوبه احداث واحدهای تجاری نیز داده می‌شود که بتوان با اجاره آن واحدها، چرخ اقتصاد مسجد را چرخاند و در بلندمدت هزینه‌های مورد نیاز مسجد را تامین کرد، اما درباره مسجد مد نظر در بوستان قیطریه، با توجه به موقعیت جغرافیایی آن، هیچ‌گونه برنامه یا مصوبه‌ای برای احداث واحدهای تجاری در اطراف این مسجد وجود ندارد.