سخنگوی صنعت آب با تاکید بر اینکه هیچگاه از حقابه هیرمند عقب‌نشینی نخواهیم کرد، گفت: مجموعه اقداماتی که در حوزه تامین آب سیستان انجام دادیم مطلقا جایگزین حق آب ایران از هیرمند نیست، اینها راهبردهایی است تا هرگز مردم سیستان و بلوچستان و زاهدان نگران وضعیت وخیم و لاینحل آب نباشند.
به گزارش جارچی اخبار، عیسی بزرگزاده، درباره دیپلماسی ایران در حوزه حقابه هیرمند و اوضاع آب در سیستان و بلوچستان اظهار داشت: در مورد سیستان و بلوچستان و مشخصا رودخانه هیرمند گفتنی‌های قابل توجهی وجود دارد، سال‌های طولانی و در طول تاریخ؛ آب منطقه سیستان از هیرمند تامین میشد، طی معاهده ۱۳۵۱ حقابه‌ای برای ایران در نظر گرفته شد که میزان آن در سال نرمال ۸۲۰ میلیون متر مکعب است، یعنی این حقابه که قبل از معاهده چند میلیارد متر مکعب بود به کمتر از یک میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کرد، قبلا آب در هامون‌ها به میزان چند میلیارد متر مکعب جمع میشد و در طول سال به مصرف می‌رسید اما وقتی حقابه ما از هیرمند کم و به ۸۲۰ میلیون متر مکعب رسید، ایران مخازن چاه‌نیمه را راه‌اندازی کرد تا این آب کم را در درون مخازن چاه‌نمیه ذخیره کند، سطح این مخازن نسبت به هامون پوزک، صابوری و هیرمند کمتر بود، این آب کم برای مردم سیستان باقی می‌ماند تا در طول سال بتوانند از آن استفاده کنند.
اشتباه در کمال‌خان و هدررفت آب
وی ادامه داد: اگر چاه‌نیمه‌ها نبودند و ما این آب‌ها را ذخیره نمی‌کردیم در عرض ۲ تا ۳ ماه آب تبخیر شده و مردم سیستان بدون آب می‌ماندند، سال‌های طولانی این سیستم حاکم بود تا اینکه سد کمال‌خان افتتاح شد، سدی که ساز و کارهای طراحی اشتباهی دارد و در طرف مسیر اصلی هیرمند تنها دریچه‌های کنترل شده را تعبیه کرده و سرریز آزاد را در ارتفاع پایین‌تر و به طرف شوره‌زار گودزره هدایت کرده‌اند و این باعث هدررفت فراوان آب در مواقع سیلابی و آسیب‌پذیر شدن حقابه ایران شده است.
زمانی که راهبرد ایران تغییر کرد
سخنگوی صنعت آب گفت: از همان زمان دیپلماسی و تدبیر ایران بر این قرار گرفت که باید راهبرد تامین آب را تغییر دهد بنابراین طرح روئین‌تن‌سازی سیستان را پیشنهاد و در دولت مصوب شد که در دولت کنونی به اجرا درآمد، تا پیش از این طرح تامین آب ۵ شهرستان سیستان، بیش از ۹۵۰ منطقه روستایی توسط هیرمند تامین و درواقع تک‌منبعی بود، حتی آب منطقه ۲ زاهدان هم از هیرمند تامین میشد، اکنون در تامین حقابه این رودخانه اختلال ایجاد شده بنابراین تامین آب یک میلیون نفوس ایرانی بعلاوه مهاجرین افغان منطقه به خطر افتاد،بعبارت دیگر تامین آب ۵ شهرستان، ۱۱ شهر، نزدیک ۱۰۰۰ روستا و منطقه زون ۲ زاهدان که ۵۰۰ هزار نفر در آن منطقه ساکن هستند؛ به مخاطره افتاد، نتیجه اینکه تصمیم گرفتیم راهبرد را تغییر دهیم و تامین آب از تک‌منبعی به چندمنبعی تبدیل شود.
پروژه‌هایی که سیستان را رویین‌تن کرد
وی بیان داشت: در چارچوب طرح روئین‌تن‌سازی سیستان سه بسته راهبردی تعریف شد، بر این اساس اقدامات کوتاه‌مدت و آنی عمدتا بر حفاری چاه در منطقه جمع‌آوری آب بوده است، زیرا مشکل کمیت آب داشتیم و نمی‌توانستیم به اندازه کافی آب شیرین را تامین کنیم و آب شور با ای‌سی ۱۸ تا ۲۰ هزار واحد را داشتیم بنابراین آب‌شیرین‌کن، ایستگاه پمپاژ و مهندسی مجدد تاسیسات منطقه را انجام دادیم، حدود ۲۰۰ حلقه چاه در منطقه هامون، هیرمند، هرمک، شیله، زهک، سیستان و بندان حفر کردیم، ده‌ها کیلومتر جاده دسترسی، تجهیز و جمع‌آوری ایجاد شد، ده‌ها کیلومتر لوله‌گذاری، مخازن نگهداری آب، ایستگاه پمپاژ کمکی و آب‌شیرین‌کن احداث شد، این اقدامات فوری و اضطراری با اقدامات میان‌مدت که انتقال آب از آبخوان شرقی پشتیبانی شد یعنی کار در بخش آبخوان شرقی هم آغاز شده و با قدرت جلو می‌رود، در طرح بلندمدت هم انتقال آب از دریا در دستور کار است که پیشرفت کار خوبی دارد، با مجموعه این عوامل سیستم تک‌منبعی منطقه تبدیل به چندمنبعی شد، یعنی با با اقدامات اضطراری و کوتاه‌مدت تا ۵ سال و با اقدامات میان‌مدت ۵ تا بیش از ۱۰ سال هدف‌گذاری شده و مشکل نخواهیم داشت، با اقدامات بلندمدت نیز کلا پروژه تکمیل می‌شود.
دست بالای ایران در حقابه هیرمند
بزرگزاده با بیان اینکه اقدامات انجام‌شده در حوزه سیستان منجر به کاهش آسیب‌پذیری ایران از تصمیمات طرف مقابل شده است، خاطرنشان کرد: این کاهش آسیب‌پذیری باعث شد پشت میز مذاکره منطقی‌تر، برادرانه‌تر و با رعایت اصول همسایگی و پیوندهای تاریخی بنشینیم، همچنین موجب شد در زمستان که حجم آب چاه‌نیمه‌ها به کف رسیده بود به یکباره بخشی از حقابه را داشته باشیم.
گزینه‌های روی میز برای آب سیستانی‌ها
سخنگوی طرح‌های ملی آب تاکید کرد: اکنون ما انواع گزینه‌ها را برای مدیریت آب این استان داریم اما در هر حال هیرمند حقابه ایران است که هرگز بدیل ندارد و حق مردم ایران و منطقه سیستان و بلوچستان است، بعبارت دیگر مجموعه اقداماتی که ما بصورت کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت انجام دادیم مطلقا جایگزین حقابه نیست، اینها راهبردهایی است تا هرگز مردم سیستان و بلوچستان و زاهدان نگران وضعیت وخیم و لاینحل آب نباشند. هرچند ما کشور کم‌آبی هستیم و ممکن است هر لحظه در هر نقطه‌ای مشکل آب داشته باشیم اما به طور کلی آسیب‌پذیری در سیستان کم شده است.
آب هیرمند به چه کار می‌آید؟
وی توضیح داد: آبی که از حقابه هیرمند دریافت می‌کنیم بر اساس راهبرد به کار کشاورزی و زیست‌پذیر کردن مردم منطقه می‌رسد، در منطقه سیستان و بلوچستان بادهای ۱۲۰ روزه را داریم که بخشی از این آب را برای کنترل گرد و غبار و ریزگرد به مصرف می‌رسانیم تا منطقه زیست‌پذیرتر شود و مردم آسیب‌های بهداشتی و تنفسی نداشته باشند.
مذاکرات ادامه دارد
بزرگزاده با تاکید بر اینکه مذاکرات در مورد حقابه هامون هم در جریان است، اظهار داشت: ما از روش‌های مختلف دیپلماسی کمک می‌گیریم، اساس کار ما با کشور همسایه تعریف سبد منافع مشترک است یعنی معتقدیم اصول همسایگی و پیوندهای تاریخی، زبانی و فرهنگی ایجاب می‌کند که دو کشور به گونه‌ای رفتار کنند که منافع مشترک هر دو حفظ شود، بنده در مورد حقابه صحبت نمی‌کنم؛ حقابه تعیین تکلیف شده و باید در چارچوب مرّ معاهده پیاده شود، در مورد اقدامات دیگر باید سبد منافع مشترک داشته باشیم، یعنی امکاناتی که می‌توان برای دو کشور تعریف کرد را بدانیم تا در چارچوب منافع مشترک بهره‌مندی مناسبی برای مردم منطقه داشته باشیم، مثلا یکی از اقدامات خوب دو کشور طرح مهار گرد و غبار در خاک دو کشور ایران و افغانستان است، این گرد و غبار هم مردم ما را در ۵ شهرستان سیستان و هم در آن سو مردم ولایت زرنج، نیمروز، هلمند، چهاربرجک و فراه را آزار می‌دهد، ما می‌توانیم باهم چاره‌اندیشی کنیم که برای مردم دو کشور طرح مشترک ایجاد کنیم، می‌توانیم به ترانزیت چابهار فکر کنیم و امکانی که ایران می‌تواند از نظر تجارت بین‌المللی در اختیار افغانستان قرار دهد، می‌توانیم به تجارت افزایش سطوح تجاری دو کشور و تقویت زیرساخت‌های انرژی و غیرانرژی افغانستان و افزایش سطح تجارت دو کشور فکر کنیم، ما زمینه همکاری فراوان داریم که می‌توانند با همدیگر جلو رفته و امور را بهبود بخشند.
پیشنهاد به افغانستان؛ فرصت را مغتنم بدانید
وی گفت: پیشنهاد من به طرف افغانستانی این است که این فرصت را مغتنم بداند و به نفع کاهش رنج مردم منطقه که تحت فشار اقتصاد ضعیف و گرد و غبار قرار دارد طرح‌های مشترک تعریف کنیم.
کمال‌خان مهندسی مجدد شود
سخنگوی صنعت آب همچنین گفت: خواست دیگر ایران این است که سد کمال‌خان مهندسی مجدد شود، یعنی سرریز جانبی آزادی که در سمت افغانستان وجود دارد و سالانه میلیاردها متر مکعب آب را در زمان سیلاب هدر می‌دهد و حتی از دسترس مردم افغانستان هم دور نگه داشته شده، باعث خشک شدن منطقه، تشدید وقوع ریزگرد و فجایع محیط زیستی در هر سه هامون پوزک در افغانستان، هامون صابوری در خاک دو کشور و هامون هیرمند در خاک ایران شده مورد استفاده قرار گیرد؛ تا برای مردم منطقه رفاه اقتصادی و اجتماعی به همراه داشته باشد.
نگران مردمان‌مان باشیم
وی با بیان اینکه همه ما چه در افغانستان و چه در ایران باید نگران مردم‌مان باشیم و فرصت‌های مشترک را جست‌وجو کنیم، خاطرنشان کرد: اکنون زمان توجه به منافع مشترک، واقع‌بینی و اصلاح مهندسی مجدد بند کمال‌خان است، باید این سرریز را به سوی مسیر تاریخی هیرمند هدایت کنیم، یعنی وارد جریکه و هامون‌های پوزک، صابوری، هیرمند شود، تصور می‌کنم که نشانه‌های مثبتی حداقل در سطح کلان قضیه ملاحظه می‌شود.