یادداشتی از عفیفه عابدی
تحلیلگر مسائل سیاست خارجی
جنگ وحشت و نسل کشی که رژیم صهیونیستی اسرائیل علیه فلسطین و لبنان به راه انداخته و با اقدامات تروریستی علیه منافع ایران در حال گسترش به کشورهای دیگر منطقه است، بومرنگی است که اثر آن با شتاب بیشتر به سوی تلآویو بازخواهد گشت.
جنگ وحشت و نسل کشی که رژیم صهیونیستی اسرائیل علیه فلسطین و لبنان به راه انداخته و با اقدامات تروریستی علیه منافع ایران در حال گسترش به کشورهای دیگر منطقه است، بومرنگی است که اثر آن با شتاب بیشتر به سوی تلآویو بازخواهد گشت. کارشناسان اقتصادی معتقدند میلیاردها دلار هزینه جنگ، پیامدهای کوتاه و بلندمدت زیادی برای اقتصاد اسرائیل داشته و خواهد داشت و چشمانداز جنگ طولانی برای رژیم صهیونیستی فروپاشی اجتماعی و اقتصادی است.
گسترش جنگ در منطقه و افزایش خطرات ژئوپلیتیکی تنها شامل کشورهای عضو محور مقاومت نخواهد شد، بلکه مرزهای رژیم صهیونیستی را با مخاطرات ژئوپلتیکی بیشتر مواجه کرده و امنیت اجتماعی و اقتصادی سرزمین اشغالی را بیش از پیش بی اعتبار می‌سازد و به همین ترتیب بحران سیاسی که آتش زیر خاکستر شد را شعله ور می سازد.
سایه وحشت بر اقتصاد اسرائیل
بنیاد رتبه‌‌‌‌‌‌‌بندی فیچ در آخرین گزارش خود با اشاره به پیامدهای اقتصادی و اجتماعی جنگ در نوار غزه، رتبه رژیم صهیونیستی را با چشمانداز منفی از A+ به A کاهش داده است. اما موضوع مهم‌تر از کاهش رتبه، افزایش معضلات پیچیده اقتصادی در فلسطین اشغالی است. پس از حمله رعدآسای طوفان الاقصی، بازار سهام و ارز اسرائیل سقوط کرد و رژیم صهیونیستی تلاش نمود با شاخص سازی از سوی آژانس های اقتصادی غربی تصویر منفی از امنیت اقتصادی خود را ترمیم کند، اما نگرانی ها در مورد اقتصاد رژیم همچنان ادامه دارد.
کاهش شاخص‌های اقتصادی، کاهش سرمایه‌گذاری‌های خارجی و گردشگری، همراه با کاهش نیروی کار و مهاجرت معکوس شهروندان، تصویر تیره‌ای را برای آینده اسرائیل ترسیم می‌کند. بنیاد فیچ همچنین هشدار داده است که تشدید تنش ها بین اسرائیل و ایران با هزینه های نظامی قابل توجهی همراه خواهد بود که علاوه بر فشار اقتصادی به این رژیم، به متحدان اسرائیل نیز فشار وارد خواهد کرد. بانک اسرائیل تخمین زده است که هزینه های مربوط به جنگ برای سال‌های ۲۰۲۳-۲۰۲۵ می‌تواند به ۵۵.۶ میلیارد دلار برسد. البته منابع دیگر این رقم را رسانه‌ای دانسته و کمتر از وجوه واقعی می‌دانند که احتمالاً از طریق ترکیبی از استقراض بیشتر، کاهش بودجه‌های اجتماعی و کمک‌های غربی تأمین خواهد شد.
این در حالی است که پیش از شروع جنگ، پیش‌بینی می‌شد که اقتصاد اسرائیل در سال گذشته ۳.۵ درصد رشد کند. اما در پایان ۲۰۲۳ تنها ۲ درصد افزایش یافت. فاینشنال تایمز در گزارشی از کاهش ۴۲ درصدی واردات و ۱۸ درصدی صادرات اسرائیل در سال ۲۰۲۳ خبر می دهد. اداره مرکزی آمار اسرائیل نیز اخیرا تخمین زده است که تولید در فلسطین اشغالی در نیمه اول سال ۲۰۲۴ حدود ۲ درصد از ۴.۵ درصد در مدت مشابه سال گذشته کاهش داشته است. بانک اسرائیل در ماه مه اعلام کرد که هزینه‌های جنگ تا پایان سال آینده به حدود ۲۵۰ میلیارد شیکل (۶۶ میلیارد دلار) افزایش خواهد یافت. البته در آن زمان هنوز محاسبات ورود به جنگ لبنان انجام نشده بود. همچنان نیز آمارهای اسرائیلی شامل هزینه های ورود به یک جنگ منطقه ای تمام عیار نیست. رشد ضعیف و افزایش کسری بودجه، آثار تصاعدی بر اعتماد سرمایه‌گذاران در فلسطین اشغالی خواهد داشت.
هر چند اسرائیل به پشتوانه فناوری‌های صادراتی توانسته رشد اقتصادی خود را تا حدی حفظ کند اما بخش‌های دیگر اقتصاد ضربه قابل توجهی خورده است. با این حال حملات تروریستی اسرائیل از طریق پیجرها به لبنان، اعتبار فناورهای اسرائیل را در کوتاه، میان و بلندمدت کاهش داده و پیش‌بینی می‌شود تقاضا برای فناوری‌های اسرائیل با کاهش چشمگیر مواجه شود. آکسفورد اکونومیکس پیش‌بینی می‌کند که رشد اقتصاد اسرائیل در سال جاری به ۱.۵ درصد کاهش یابد.
برخی ناظران درباره تحریم اجتماعی کالاهای اسرائیلی از سوی جوامع انسانی در جهان بر اقتصاد اسرائیل نیز معتقدند اگر چه این رژیم به واسطه حمایت آمریکا و غرب شامل تحریم‌های رسمی بین‌المللی نشده است اما تحریم های غیررسمی از سوی افکارعمومی و مردم جهان، اقتصاد اسرائیل را تحت فشار زیادی خواهد گذاشت.
تصاعد بحران اجتماعی در فلسطین اشغالی
رژیم صهیونیستی با مدیریت کامل فضای رسانه‌ای اجازه انتشار آمار دقیق از شرایط اجتماعی و اقتصادی فلسطین اشغالی را نمی‌دهد. اما مسلما بحران اقتصادی، بحران اجتماعی را به همراه خواهد داشت. این در حالی است که شاکله اجتماعی رژیم صهیونیستی از مهاجران و اقلیت های نژادی بسیار متفاوت است که با وعده سرزمین رویایی به فلسطین اشغالی مهاجرت کرده اند و هنوز پس از دهه ها دچار بحران های هویتی بسیاری هستند.
اما اکنون جنگ در غزه و جنوب لبنان و پیامدهای امنیتی آن، فلسطین اشغالی را به سرزمینی جنگ زده و ناامن تبدیل کرده است. به نظر می رسد پیامدهای امنیتی جنگ تمرکز جمعیتی در تلآویو را افزاش داده است. شواهد نشان می دهد جنگ جاری، شهروندان رژیم صهیونیستی در مناطق مرزی جنگ زده را مجبور به مهاجرت کرده است و تا آینده نامعلوم آوارگی شهرک نشین ها و تمرکز در تلآویو نیز به عنوان یکی از مسائل اصلی برای رژیم صهیونیستی مطرح است. چنانچه شهید سید حسن نصرالله دبیرکل فقید حزب الله لبنان نیز در آخرین سخنرانی خود تاکید داشت کوچ اجباری شهرک نشین ها از مناطق مرزی لبنان، پیامد طبیعی جنگ افروزی های رژیم صهیونیستی است که برای تل آویو پرهزینه خواهد بود. ضمن اینکه تشدید لفاظی های جنگ افروزانه مقامات رژیم صهیونیستی، احساس ناامنی شهروندان عمدتا مهاجر رژیم صهیونیستی را تشدید کرده و ضمن افزایش مهاجرت معکوس، بر نرخ باروری در فلسطین اشغالی نیز موثر واقع خواهد شد.
آتش زیر خاکستر در کابینه جنگ تلآویو
سال ۲۰۲۳ تحولات داخلی رژیم صهیونیستی با اختلافات داخلی عمیق بر سر اصلاحات قضایی همراه بود. بسیاری ناظران تظاهرات گسترده، منازعه های لفظی سیاسی و اختلاف شدید بین گروه های سیاسی را پایان بنیامین نتانیاهو در اسرائیل می‌دانستند. اما نتانیاهو تلاش کرد با گسترش و طولانی ساختن جنگ غزه، برای خود حاشیه امنیتی ایجاد کند. اما از نگاه تحلیل‌گران این امنیت سازی پر هیاهو و وحشت انگیز، در سرزمین های اشغالی نیز سایه انداخته است.
هرچند برجسته سازی تهدید خارجی اختلافات سیاسی و حقوقی را به حاشیه برده است، اما این گسل ها نیز همچنان پابرجاست. مقامات رژیم صهیونیستی اجازه اظهار نظر خلاف منویات جنگ طلبانه نتانیاهو ندارند. با این حال تشدید معضلات اقتصادی و اجتماعی اختلافات سیاسی را نمایان خواهد کرد. گمانه زنی هایی وجود دارد مبنی بر اینکه بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم درصدد تصویب بسته مالی است که احتمالا با مخالفت عمومی مواجه شود و در همین حال عدم تصویب این بسته مالی نیز مخاطرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دیگری برای تل‌آیو دارد.
این در حالی است که یکی دیگر از پیامدهای غیرقابل مهار جنگ برای رژیم صهیونیستی، انزوای بیشتر اسرائیل در منطقه و جهان بوده است. رژیم اسرائیل در حال حاضر به طور معمول در مجامع مختلف بین المللی، به ویژه توسط کشورهای شرقی مورد انتقاد قرار می گیرد.
گسل‌های منازعه بر روابط تل آویو و واشنگتن
با وجود آنکه اتحاد استراتژیک رژیم صهیونیستی و ایالات متحده در جنگ جاری منطقه بیش از پیش برای هر دو طرف مهم شده است، اما گسترش جنگ می تواند منجر به اختلافات در نحوه مدیریت بحران از سوی واشنگتن و تلآویو شود.
ظاهرا رژیم صهیونیستی برای جنگ طولانی مدت روی کمک های مالی ایالات متحده حساب کرده است. برخی گزارش ها حکایت از آن دارند که اسرائیل در سال جاری حدود ۱۴.۵ میلیارد دلار کمک مالی اضافی از ایالات متحده دریافت کرده است، این علاوه بر کمک سالانه ۳ میلیارد دلاری است که ایالات متحده به این رژیم ارائه می کند. برخی گزارش ها نیز رقم واقعی کمک مالی آمریکا به جنگ اسرائیل را بسیار بیشتر از آمار رسانه ای برآورد می کنند.
اینترسپت در واکنش به عدم پاسخ سخنگوی کاخ سفید در خصوص حجم کمک های آمریکا به اسرائیل بعد از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، با محاسبه ای تنها کمک های نظامی امریکا به اسرائیل را حدود ۲۳ میلیارد دلار برآورد کرده است که حدود یک چهارم هزینه نظامی رژیم صهیونیستی را تشکیل می دهد. کانال ۱۲ اسرائیل هزینه نظامی جنگ در یک سال گذشته را ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زده است. این رقم صدها برابر بودجه نظامی حزب الله لبنان محسوب می شود.
مجموع شواهد نشان می‌دهد احتمالا آمریکا از فروش تسلیحات و مالیات بر کمپانی های تولید کننده اسلحه بخشی از فشار مالی حمایت از جنگ افروزی تل آویو را تامین می کند. اما در این میان علاوه بر بار مالی جنگ افروزی رژیم صهیونیستی بر آمریکا، اسرائیل در حال تبدیل شدن به یک مسئله بدنامی و تخریب کننده برای وجهه داخلی و بین المللی دولت آمریکا تبدیل شده است و با انتقاد گسترده فضای نخبگانی آمریکا مواجه است.