اصولاً این تلقی که در قراردادهای موقت می‌توان دوره آزمایشی داشت، خلاف قانون است. قرارداد کار موقت و قرارداد کار معین اصلاً دوره آزمایشی ندارند.
به گزارش جارچی اخبار به نقل از ایلنا، کارگران بسیاری از قراردادهای آزمایشی و بی‌حقوقی در ماه‌های اول استخدام رنج می‌برند؛ به گفته‌ی «آرمین خوشوقتی» کارشناس حقوق و روابط کار، در قانون کار مولفه‌ای به نام «قرارداد آزمایشی» نداریم و چنین چیزی اصلاً به رسمیت شناخته نشده است.
انواع قراردادها در قانون کار
این کارشناس حقوقی با بیان اینکه «در قانون کار فقط قرارداد قطعی به رسمیت شناخته شده» افزود: وقتی یک قرارداد کار منعقد شد، طرفین به اجرای مفاد آن متعهد می‌شوند. قراردادهای کار در قانون کار به سه دسته از حیث دوره‌های انجام کار تقسیم می‌شوند؛ اول، قرارداد کار معین که برای انجام پروژه‌ی معینی منعقد می‌شوند و مادامی که آن کار برقرار است، قرارداد برقرار است و با خاتمه کار، قرارداد هم خاتمه می‌یابد؛ قراردادهای کار معین بر مبنای یک کار معین استوار هستند و با پایان کار منقضی می‌شوند. در بند ه از ماده ۲۱ قانون کار، این نوع قراردادها به رسمیت شناخته شده است.
او اضافه کرد: نوع دوم قراردادها، قراردادهای مدت موقت هستند که برای مدت معین و مشخصی منعقد می‌شوند؛ دوره خاصی، از یک تاریخی تا یک تاریخی اعتبار دارند و بعد از آن خاتمه می‌یابند؛ این نوع از قراردادها در بند دال ماده ۲۱ قانون کار آمده است.
خوشوقتی در ادامه به بند الف ماده ۱۰ قانون کار اشاره کرد آنجا که می‌گوید اگر قرارداد برای کار معین باشد، آن کار یا حرفه باید در قرارداد درج شود؛ او می‌افزاید: بند واو همین ماده ۱۰ می‌گوید اگر قرارداد برای مدت موقت است، باید مدت در آن قید شود.
به گفته این کارشناس حقوقی، نوع سوم قراردادها، مبنای قراردادهای کار از دیدگاه قانون‌گذار بوده و به همین دلیل است که قانون‌گذار دو موردِ استثنا شامل قراردادهای کار معین و قراردادهای موقت را مجزا کرده است.
او ادامه داد: از دیدگاه قانون‌گذار، به جز این دو مورد استثنا، همه قراردادهای کار اعم از قراردادهای کتبی و شفاهی، «قراردادهای دائم کار» هستند. در همان بند واو ماده ۱۰ قانون کار می‌گوید اگر قرارداد برای مدت معین باشد باید مدت در آن درج شود؛ پس اگر مدت در قرارداد درج نشود و طبق بند الف، قرارداد کار معین هم نیست، قرداد دائم است.
خوشوقتی با تاکید بر اینکه فقط این سه نوع قرارداد، مدت معین، موقت و دائم، در قانون کار به رسمیت شناخته شده‌اند؛ گفت: نکته مهم، در قراردادهای نوع اول و دوم، هیچ کدام از طرفین به تنهایی نمی‌توانند قرارداد را فسخ کنند؛ ماده ۲۵ قانون کار می‌گوید اگر قرارداد برای مدت معین یا کار معین منعقد شده باشد، یکی از طرفین (کارگر یا کارفرما) نمی‌تواند به تنهایی قرارداد را فسخ کند.
جایگاه «دوره آزمایشی» در قانون کار
اما آیا قراردادهای دائم قابل فسخ از سوی طرفین است؟ وی در پاسخ به این سوال گفت: یک استثنا در ماده ۱۱ قانون کار تعریف شده است؛ این ماده قانونی می‌گوید طرفین با توافق یکدیگر می‌توانند دوره‌ای به عنوان آزمایشی داشته باشند و در خلال این دوره، هر کدام از طرفین حق دارند بدون اخطار قبلی و الزام به پرداختِ خسارت، قرارداد را فسخ کنند؛ بنابراین در مورد قراردادهای موقت و کار معین، طرفین به تنهایی حق فسخ قرارداد را ندارند اما در مورد قراردادهای نوع سوم، یک استثنا تعریف شده است.
خوشوقتی در ادامه گفت: در تبصره ماده ۱۱ تاکید شده که مدت دوره آزمایشی باید در قرارداد کار مشخص باشد؛ لذا بایستی در قرارداد کار قید شود که فلان مدت آزمایشی‌ست؛ پس نتیجه می‌گیریم قرارداد کار نمی‌تواند آزمایشی باشد؛ ما فقط دوره‌ای به نام «دوره آزمایشی» داریم که زمان آن حداقل یک ماه و حداکثر سه ماه از قراردادهای دائم است؛ دقت کنید که دوره آزمایشی بخشی از قراردادهای دائم کار است که زمان آن حداکثر سه ماه است و فقط در طول این مدت است که طرفین می‌توانند قرارداد را فسخ کنند.
به گفته این کارشناس روابط کار، دوره آزمایشیِ حداکثر سه ماهه فقط در قراردادهای دائم کار به رسمیت شناخته شده؛ فقط یک ماه تا سه ماه قراردادهای دائم می‌تواند آزمایشی است.
او تصریح کرد: اگر کارفرمایی با کارگر خود قرارداد موقت شش‌ماهه منعقد کند، این قرارداد توسط هیچ یک از طرفین قابل فسخ نیست؛ اگر در این قرارداد نوشته شود، سه ماه اول آزمایشی‌ست، حرکتی کاملاً خلاف قانون صورت گرفته؛ ماده ۲۵ قانون کار اجازه فسخ قراردادهای موقت از سوی طرفین را نمی‌دهد و گنجاندن دوره‌ی آزمایشی در این قراردادها، با این ماده قانونی تضاد دارد.
خوشوقتی تاکید کرد: اگر قرارداد موقت منعقد کردیم، این قرارداد به هیچ وجه قابل فسخ نیست و اخراج به کلی ناموجه است؛ مگر اینکه مراجع حل اختلاف کار به موضوع رسیدگی کنند و بنابر ماده ۱۶۵ قانون کار حکم اخراج کارگر را صادر کنند.
این کارشناس حقوقی در پایان گفت: بنابراین اصولاً این تلقی که در قراردادهای موقت می‌توان دوره آزمایشی داشت، خلاف قانون است. قرارداد کار موقت و قرارداد کار معین اصلاً دوره آزمایشی ندارند. بازهم تاکید می‌کنم، دوره آزمایشی، دوره‌ای است که فقط در ابتدای قراردادهای دائم و فاقد مدت، می‌آید. هیچ قرارداد دیگری، دوره آزمایشی کار ندارد.