یونسکو در چارچوب ژئوپارک‌های جهانی بر توانمندسازی و مشارکت فعال زنان تأکید ویژه دارد و معتقد است که حضور مؤثر زنان در مدیریت و توسعه تمام ژئوپارک‌ها، از جمله ژئوپارک در حال تاسیس سهند مراغه به حفاظت از میراث زمین‌شناختی و تحقق اهداف توسعه پایدار کمک می‌کند.
به گزارش جارچی اخبار به نقل از ایرنا، ژئوپارک جهانی قشم نمونه‌ای برجسته در این زمینه است تا جایی که در این ژئوپارک، زنان با فعالیت در حوزه‌های مختلفی مانند صنایع‌دستی، راهنمایی گردشگری، مدیریت رستوران‌ها و اقامتگاه‌های محلی، نقش کلیدی در پیشبرد اهداف ژئوپارک ایفا می‌کنند.
یونسکو در سال ۲۰۲۳ میلادی بانوان قشم را هدایتگر اهداف توسعه پایدار معرفی کرد.
این مشارکت گسترده، علاوه بر حفظ و ترویج فرهنگ بومی، به اشتغال‌زایی و توانمندسازی اقتصادی جامعه محلی منجر شده است؛ به طوری که در سال ۲۰۲۳ میلادی، یونسکو در گزارشی، بانوان قشم را الگویی موفق در هدایت فعالیت‌های ژئوتوریسمی معرفی کرد.
نشریه بین‌المللی یونسکو نیز در شماره‌ای ویژه، به نقش بانوان جزیره قشم در توسعه پایدار ژئوپارک پرداخته و با نمایش تصاویری از صنایع‌دستی و غذاهای محلی تهیه‌شده توسط زنان قشم، بر اهمیت حفظ میراث فرهنگی و نقش زنان در اقتصاد محلی تأکید کرده است.
دکتر «غلامرضا زارع»، دبیر کارگروه تاسیس ژئوپارک سهند به مرکزیت مراغه در گفت‌وگویی به نقش و اهمیت زنان در این ژئوپارک پرداخته که از نظرتان می گذرد:
پرسش: توانمندسازی زنان روستایی در ژئوپارک‌ها چه اهمیت دارد؟
پاسخ: توانمندسازی به مفهوم فرآیند کسب امکان توانایی انتخاب در بستری است که افراد از این امکان محروم بوده‌اند و سازمان ملل آن را یکی از حقوق اساسی بشر بیان کرده است. توانمندسازی زنان روستایی در ژئوپارک‌ها به اهمیت افزایش قدرت زنان تمرکز دارد و از دیدگاه محققان مطالعات زنان، به مفهوم «اختیار» یعنی توانایی انتخاب، تصمیم‌گیری و عمل به آنچه فرد تمایل دارد، است که به استقلال اقتصادی و بهبود مهارت‌هایی چون ارتباطات و رهبری منجر می‌شود؛ این عوامل به زنان این امکان را می‌دهد که در روند زندگی و جامعه خود تاثیرگذار باشند.
پرسش: چرا نقش زنان روستایی در ژئوپارک‌ها برجسته‌تر از مردان به نظر می‌رسد؟
پاسخ: نیمی از جمعیت روستاها را زنان تشکیل می‌دهند و از طرفی گردشگری روستایی در اشکال مختلف خود در نواحی روستایی در حال شکل‌گیری است. مشارکت و توانمندسازی زنان روستاها برای بهره‌مند شدن آنان از مزیت‌های توسعه گردشگری، پایدار بودن آن را تضمین می‌سازد. زنان روستایی دسترسی کمتری به تحصیلات، شغل، درآمد و قدرت نسبت به مردان دارند. تجربه‌های جهانی هم نشان می‌دهد که گردشگری به ویژه گردشگری روستایی می‌تواند فرصت‌هایی برای توانمندسازی زنان فراهم کند. زنان روستایی می‌توانند از مهارت‌های مرتبط با کشاورزی، خانه‌داری و صنایع دستی در گردشگری استفاده کرده و کمک زیادی به اقتصاد روستا در بلندمدت بکنند. بنابراین کسب و کارهای کوچک مقیاس با مالکیت محلی در نواحی روستایی فرصت‌های جذاب برای مشارکت زنان فراهم می‌کند.
زنان روستایی در ژئوپارک‌ها می‌توانند از مهارت‌های مرتبط با کشاورزی بهره بگیرند و اقتصاد روستا را رونق ببخشند
پرسش: چرا نقش زنان در ژئوپارک‌ها بیشتر در حوزه گردشگری ترسیم می‌شود؟
پاسخ: گردشگری یک صنعت درآمدزا و محرکی برای از میان بردن فقر و بیکاری است و یکی از ویژگی‌های بارز این بخش ظرفیت بالای آن در ایجاد اشتغال برای زنان و جوانان است. سازمان جهانی گردشگری اعلام کرده است که نرخ جهانی زنان کارآفرین در بخش هتلداری و رستوران ۳۶ درصد و در مقایسه با دیگر بخش‌ها بالاتر است. همچنین در کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، زنان ۶۰ درصد از اشتغال را در بخش گردشگری تشکیل می‌دهند و این درصد بالاتر از سهم زنان شاغل در بخش خدمات (۴۷٪) و در کل اقتصاد (۴۳٪) است. بر همین اساس زنان نقش کلیدی در گردشگری و ژئوپارک‌ها دارند و به عنوان رهبران، مبتکران و صاحبان مشاغل و حتی به عنوان معلمان و راهنمایان گردشگری شناخته می‌شوند.
پرسش: جلب مشارکت زنان در ژئوپارک‌ها چه آثار فرهنگی دیگری در پی دارد؟
پاسخ: مشارکت زنان در توسعه صنایع دستی ضمن بهره‌مندی از مزیت‌های اقتصادی، نقش مهمی در حفظ سنت‌ها و فرهنگ جوامع محلی دارد و مشارکت عمومی را در نشر فرهنگ جامع تقویت می‌کند. زنان روستایی در چنین فضایی، ارزش میراث فرهنگی و طبیعی خود را درک کرده و ضمن دانش‌افزایی در حفاظت از منابع موجود بیش از پیش همت می‌کنند؛ مهمترین تاثیری که ژئوپارک بر زنان دارد، تغییر نگرش جامعه است که نقش اجتماعی و مالی آنها را در جامعه به رسمیت بشمارند و زمینه مشارکت اجتماعی و فرهنگی زنان را فراهم کند.
پرسش: جلب مشارکت زنان در ژئوپارک‌ها از نظر اجتماعی چه آثاری در پی دارد؟
پاسخ: ژئوپارک می‌تواند دانش و اعتماد به نفس زنان را افزایش دهد و فرصت‌های شغلی و شانس سفر به مناطق دیگر را برای آنها فراهم کند؛ زنانی که در بخش‌های مدیریتی، خدماتی و بازرگانی ژئوپارک فعالیت می‌کنند، در رویدادهای اجتماعی حضور می‌یابند و به توانمندی مالی مستقل می‌رسند؛ این مشارکت، شرایط عمومی برای افزایش سطح زندگی، رفاه خانواده و بهداشت را افزایش می‌دهد و در تربیت فرزندان آگاه و توانمند موثر است.
پرسش: چرا بیشتر سایت‌های ژئوپارک مراغه هم در روستاها قرار دارد؟
پاسخ: توسعه گردشگری بر پایه ژئوسایت‌ها و ایجاد ژئوپارک‌ها در مناطق روستایی می‌تواند فرصت‌های شغلی، فعالیت‌های اقتصادی و منابع درآمدی جدید ایجاد کند و سبب تشویق جوامع بومی به تولید محصولات محلی و صنایع دستی شود؛ بر همین اساس شبکه ژئوپارک‌های اروپایی(EGN) هم تاکید دارد که تمامی ژئوپارک‌ها در مناطق روستایی ایجاد شوند.
ژئوپارک‌ها فرصت‌های بی‌بدیل برای توسعه روستایی هستند که نرخ بیکاری و مهاجرت در مناطق روستایی را کاهش می‌دهندبنابراین ژئوپارک‌ها فرصت‌های بی‌بدیل برای توسعه روستایی هستند که نرخ بیکاری و مهاجرت در مناطق روستایی را کاهش می‌دهند و با فروش صنایع و تولیدات بومی نقش مهمی در توسعه اقتصادی روستاها فراهم می‌کنند؛ همچنین سبب صادر شدن این محصولات همراه با دانش بومی و احساسات سازندگان آنها می‌شود و در انتقال فرهنگ جوامع محلی نقش بسزایی دارند.
ژئوپارک جهانی مراغه هم پس از ثبت می‌تواند همانند سایر ژئوپارک‌های مکانی برای تداوم زندگی مردم محلی و کسب درآمد آنان از فعالیت‌های اقتصادی باید و جامعه محلی را توسعه دهد؛ از جمله این فعالیت‌ها، ایجاد تعاونی‌های مختلف صنایع دستی و کشاورزی(صنایع تبدیلی) زنان در مناطق روستایی است. این اقدام در راستای تحقق پنجمین هدف از اهداف هفده‌گانه توسعه پایدار است که به موضوع مشارکت زنان در جامعه تاکید دارد.
جلب مشارکت مردم محلی در ژئوپارک‌ها از اهمیت ویژه برخوردار است؛ در ژئوپارک‌ها، جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی، هنری و تاریخی خاصی وجود دارد که در مجموع روی اقتصاد منطقه تاثیر قابل توجهی می‌گذارد؛ از مهمترین رویکردهای اساسی ژئوپارک‌ها جلب مشارکت و همکاری جامعه محلی در مدیریت و بهره‌برداری پایدار از منابع و توانمندی‌های سرزمین است.
همکاری و همیاری جوامع محلی در حفظ و نگهداری میراث زمین شناختی، طبیعی و فرهنگی، راهبردی موثر در معرفی مناطق تحت عنوان ژئوپارک‌هاست که یکی از بهترین مدل‌ها برای نشان دادن همزیستی پایدار بین انسان و زمین است.
بر همین اساس جوامع محلی در جوار ژئوپارک می‌تواند نقش مهمی در توسعه‌ی پایدار داشته و مشارکت جوامع محلی بخصوص روستاها گام موثری در راستای گردشگری پایدار باشد.
گردشگری روستایی در توانمندسازی مردم محلی و توسعۀ منابع انسانی، تنوع‌بخشی به اقتصاد، ایجاد فرصت‌های شغلی، ارتقای استانداردهای زندگی مردم روستایی نقش مهمی دارد و فعالیت را برای مشارکت زنان فراهم می‌کند.
گفتنی است ژئوپارک مراغه به دلیل داشتن وسعت قابل توجه که کل شهرستان را در بردارد، از تنوع و تعدد ساختارها و پدیده‌های زمین‌شناختی برخوردار است و بیش از ۵۵۰ میلیون سال قدمت دارد.
این کهن‌دیار با وجود بیش از ۱۰۰ اثر تاریخی ثبت شده در مناطق مختلف و روستاها شرایط ویژه‌ای را برای ژئوپارک مراغه فراهم آورده است.
گنبد سرخ مراغه قدیمی‌ترین اثر سبک آذری جهان اسلام
بر همین اساس توانمندهای کشاورزی، تنوع صنایع دستی، محصولات متنوع تبدیلی بخش کشاورزی، تولیدات لبنی، گیاهان خوراکی و دارویی به همراه فرصت ایجاد مراکز بومگردی در روستاهای هدف، زمینه بسیار مناسبی برای مشارکت زنان را در ژئوپارک مراغه فراهم می‌کند.
مهمترین مزیت مراغه در این زمینه وجود زنان جوان دارای دانش و تحصیلات دانشگاهی و آگاه به علم روز است که با کمترین دوره‌های آموزشی می‌توانند در توسعه گردشگری و اقتصاد منطقه نقش ایفا کنند.
مراغه از ظرفیت قطعی برای ثبت ژئوپارک جهانی برخوردار است
عضو شورای عالی ژئوپارک‌های یونسکو پیش از این گفته بود که «مراغه با برخورداری از قابلیت‌های تاریخی، فرهنگی، طبیعی و میراث ناملموس، از ظرفیتهای قطعی ایران برای معرفی به عنوان ژئوپارک جهانی است».
«علیرضا امری کاظمی» که یکبار نیز ژئوپارک پیشنهادی مراغه را در اروپا معرفی کرد، ادامه داد: کمتر نقطه‌ای در سطح جهان با این گسترده و ابعاد، از تنوع بالای زمین‌شناسی و فرهنگی برخوردار است و مهمترین ژئوسایت آن منطقه فسیلی به شمار می‌رود که ارزش جهانی دارد.
وی ادامه داد: در کنار آن ظرفیتهای تاریخی، اصالت، آداب و رسوم و میراث ناملموس منطقه مراغه نیز بسیار اهمیت دارد و جاذبه‌های سهند نیز یک ارزش افزوده بسیار چسمگیر برای آن به شمار می‌رود.
به گفته این ارزیاب بین‌المللی هدف اصلی از ثبت ژئوپارک، ایجاد ارتباط بین انسان و زمین و بهره‌برداری خردمندانه انسان از زمین است که می‌تواند جاذبه‌های زمین‌شناسی و فرهنگی را هم شامل شود و اقتصاد منطقه را تحت تاثیر قرار دهد.
وی ادامه داد: با ثبت ژئوپارک، فرصت‌های کاری جدید در منطقه ایجاد و تاریخ و فرهنگ منطقه به گردشگران معرفی می‌شود؛ همچنین علم و دانش و مطالعات منطقه‌ای در کنار اقتصاد محلی توسعه می‌یابد.
«امری کاظمی» اظهار کرد: وقتی این منطقه از سوی یک نهاد بین‌المللی به عنوان یک مرکز گردشگری معرفی شود، سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری به مراغه روانه می‌شوند زیرا می‌دانند که طرح‌های گردشگری این منطقه مورد توجه جهانیان قرار می‌گیرد.
وی همچنین به فرصت برندینگ و تبلیغات مراغه در سطح جهانی اشاره، و بیان کرد: ایجاد و ثبت ژئوپارک سهند بدون‌شک یکی از راهکارهای توسعه پایدار مراغه به شمار می‌رود و مسئولان امر باید تمام توان خود را برای ثبت جهانی آن به کار بگیرند.
برای نخستین‌بار طی سال ۱۳۸۹ در کتاب «اطلس توانمندی‌های ژئوپارک و ژئوتوریسم ایران» نوشته «امری کاظمی» که توسط سازمان زمین‌شناسی کشور انتشار یافت، پیشنهاد قطعی برای ثبت ملی و جهانی منطقه سهند به مرکزیت مراغه به عنوان ژئوپارک مطرح شد.