در حالی انتظار برای تشکیل جلسه صندوق توسعه ملی پیرامون طرح پتروپالایشگاه ها ادامه دارد که بسیاری از اقتصادهای بزرگ دنیا در حال افزایش ظرفیت تولید و پالایش نفت خود هستند.
حدود یکسال از فراگیری بیماری و آسیب و فلج شدن اقتصادی جهانی می‌گذرد. در این میان صنعت نفت نیز از این آسیب مصون نمانده و با پاندمی این بیماری که در نتیجه آن شاهد کاهش ترددهای داخلی و بین المللی بودیم، روند فعالیت پالایشگاه‌های دنیا یکی پس از دیگری رو به کاهش گذاشت. علت عمده این کاهش فعالیت پالایشگاه‌ها را می‌توان کاهش تولید سوخت خودرو و هواپیما و به طور کلی کاهش نیاز بخش حمل و نقل به انرژی دانست. در نتیجه چنین روندی حال و روز نفت بیش از گذشته رو به بد حالی گذاشت و در نتیجه قیمت با کاهش مجدد رو به رو بود.
به گزارش جارچی اخبار به نقل از مهر، در چنین شرایطی کارشناسان بازار نفت نگرانی‌های دیگری از جمله کاهش سرمایه گذاری در این صنعت را داشتند. چرا که در صورت چنین اقدامی بی شک در آینده نه چندان دور از صنعت با مشکلات عدیده ای رو به رو شده و امکان رشد فزاینده قیمت وجود دارد.
وزیر نفت: ساخت پالایشگاه کثافتکاری است
در این میان ایران شرایط متفاوتی را تجربه می‌کرد. با تنگ‌تر شدن تحریم خرید نفت ایران، صادرات نفت با چالش رو به رو شد. در چنین شرایطی صادرات نفت خام جای خود را به فرآورده‌های نفتی داد که رونق خوبی را به همراه داشت. روزهای پایانی مهر ماه سال جاری ۲۸ میلیون بشکه بنزین به مقاصد صادراتی مختلف در بورس انرژی معامله شد که ارزش آن حدود ۱ میلیارد دلار اعلام شد. بخش عمده این محموله‌ها را بنزین تشکیل می‌داد بنابراین می‌توان گفت اگر از ابتدای دولت تدبیر و امید سیاست توسعه صنعت پالایشی از سوی وزارت نفت مورد توجه قرار می‌گرفت و ادامه دار می‌شد می‌توانستیم علاوه بر توقف واردات بنزین در دولت دهم و از دست دادن منابع ارزی، نقش پررنگی در صادرات فرآورده‌های نفتی به ویژه بنزین ایفا کنیم.
وزارت نفت همواره سعی داشت تا وزیر نفت را حامی صنعت پالایشی معرفی کند، اما در عمل موفق نبود. تا جایی که وزیر نفت در آئین بهره‌برداری و آغاز عملیات اجرایی طرح‌های گازرسانی استان کرمانشاه با اشاره به انتقاداتی که به عملکرد وی مبنی بر عدم ساخت پالایشگاه در دوره وزارتش مطرح شده است، گفت: با توسعه فازهای پارس جنوبی، ما میزان تولید گاز در کشور را از روزانه ۲۸۰ میلیون مترمکعب به ۷۰۰ میلیون مترمکعب رساندیم. این میزان تولید و گازرسانی به روستاها باعث صرفه‌جویی در مصرف فرآورده شد. با این اقدام انگار ما توانسته‌ایم ۲.۶ میلیون بشکه نفت را در ۱۰ پالایشگاه ۲۶۰ هزار بشکه‌ای پالایش کنیم و این اقدام خوبی بود که انجام شد؛ چراکه لازم نبود با احداث ۱۰ پالایشگاه با این ظرفیت تمام کشور را به کثافت و آلودگی بکشیم.
کاملاً مشخص است که با چنین نوع نگاه وزیر نفت نمی‌توان به توسعه صنعت پالایشی و زنجیره ارزش افزوده آن امید چندانی داشت.
بدون شک بررسی توجیه اقتصادی هر طرح پیش از شروع آن با توجه به شرایط هر کشور و منطقه سنجیده می‌شود. با این حال پروژه‌های پالایشی جدید سرمایه‌گذاری شده در دنیا نشان می‌دهد این صنعت نه تنها رو به افول نبوده، بلکه بسیاری از کشورها نگاهی استراتژیک به آن دارند. بسیاری از این کشورها با رویکرد ادغام پالایشگاه‌ها و پتروشیمی به دنبال افزایش سوددهی واحدها و همچنین در دست گرفتن بازار رو به رشد مواد پتروشیمیایی هستند.
برنامه ریزی هند در راستای افزایش ظرفیت پالایشی
در همین راستا نارندرا مودی، نخست وزیر هند اعلام کرد که هند قصد دارد در پنج سال آینده ظرفیت پالایشی نفت خود را نزدیک به دو برابر کند، با همین هدف در حال اجرای طرح‌های لازم برای دو برابر کردن ظرفیت پالایش نفت کشور در پنج سال آینده هستیم. هند در نظر دارد سهم گاز طبیعی در سبد مصرف انرژی خود را چهار برابر کند، هم‌اکنون گاز طبیعی تنها حدود ۶ درصد انرژی مصرفی هند را به خود اختصاص داده است. با وجود آثار مخرب ویروس کرونا بر اقتصاد هند، جدول زمانی‌ارائه‌شده از سوی مودی، بسیار جلوتر از برنامه‌های گذشته است. این در حالی است که دارمندرا پرادهان، وزیر نفت و گاز هند ماه ژوئن گفته بود که ظرفیت پالایش نفت هند می‌تواند در ۱۰ سال آینده افزایش خیره‌کننده‌ای داشته باشد و از ۲۵۰ میلیون تن کنونی به ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیون تن برسد.
از سویی دیگر شرکت نفت ابوظبی از هزینه سرمایه ۴۴۸ میلیارد درهمی (۱۲۱ میلیارد و ۹۷۰ میلیون دلاری) برای سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ میلادی خبر داد. چنین اقدامی یعنی تولید نفت و صنایع پالایشی همچنان توجیه اقتصادی دارد.
در حالی که هند به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کنندگان نفت در حال برنامه ریزی برای توسعه ظرفیت پالایشی خود و امارات متحده عربی در حال افزایش ظرفیت تولیدی خود است در دولت وزارت بیژن زنگنه در دولت تدبیر و امید نه تنها اقدام عملیاتی برای افزایش ظرفیت تولید نفت نشده است بلکه موفقیت چندانی در زمینه رشد ظرفیت پالایشی کشور نداشتیم. این در حالی است که وزیر نفت افزایش ظرفیت تولید نفت کشور به ۵ میلیون بشکه در روز را تا پایان دوره دولت تدبیر و امید وعده داده بود که می‌تواند مصداق عینی ترک فعل به شمار رود.
تاکید رهبری بر تعیین تکلیف سرمایه گذاری طرح‌های کلان
از طرفی تعیین تکلیف طرح پتروپالایشگاه ها که الزام مجلس شورای اسلامی برای دولت بود نیز هنوز منتظر تشکیل جلسه صندوق توسعه ملی است. آخرین اطلاع از وضعیت این طرح حاکی است که گویا رئیس جمهوری تأمین مالی این طرح توسط صندوق توسعه ملی را جزو اولویت‌ها ندانسته است، در حالی که طبق جزئیات این طرح صندوق توسعه ملی پس از ۵ سال قرار است از سهم خود از نفت تحریمی به این طرح تنفس خوراک دهد و کمک نقدی در کار نیست.
این تأخیر در برگزاری این جلسه در حالی است که مقام معظم رهبری در ۲ شهریور سال جاری فرموده بودند که متأسفانه در سال‌های اخیر، سرمایه گذاری در کشور دچار اختلال شده و در این زمینه عقب هستیم که برای بر طرف کردن این مشکل، ابتدا باید سرمایه‌گذاری‌های کلانی که در کشور رها شده یا کُند پیش می‌روند، احیا شوند و هیچ طرح بزرگ سرمایه گذاری بلاتکلیف نماند.