مناقشه جدیدی میان دانشگاه آزاد و وزارت علوم بر سر مصوبه‌ای درباره «تخصیص ظرفیت پذیرش دانشجو» ایجاد شده که براساس آن ظرفیت پذیرش دانشگاه آزاد در دوره‌های مختلف به شدت کاهش یافته است.
اختلاف نظر مسئولان وزارت علوم و دانشگاه آزاد بر سر ظرفیت‌های پذیرش دانشجو، موضوع تازه‌ای نیست و به نظر می‌رسد این اختلافات همگی به یک کلیدواژه ختم می‌شود؛ «کاهش ظرفیت در دانشگاه آزاد». حذف مرحله تکمیل ظرفیت ارشد، ممانعت از صدور مجوز برای پذیرش دانشجو، عدم تأیید برخی رشته محل‌های دانشگاه و همچنین الزام دانشگاه آزاد به اصلاح ساختار کد رشته‌های یک بار پذیرش، از جمله موارد اختلاف میان این دو نهاد در سال‌های اخیر بوده است.
به گزارش جارچی اخبار به نقل از مهر حالا مناقشه جدیدی میان بزرگ‌ترین مرکز آموزشی و پژوهشی ایران و وزارت علوم شکل گرفته که سر منشأ آن به جدیدترین مصوبه شورای گسترش این وزارتخانه در خصوص محدودیت پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها بر می‌گردد.
منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در مصاحبه‌ای که ابتدای امسال داشت، در تشریح جزئیات این مصوبه توضیح داده بود که «پذیرش دانشجو در کشور بر اساس شاخص‌های کیفی نظام مند و در سال ۱۴۰۰ بر مبنای شاخص‌های جدید صورت خواهد گرفت. از شاخص‌های اصلی آن هیأت علمی است که باید دانشگاه‌ها برای پذیرش دانشجو هیأت علمی استاندارد از نظر تعداد، رشته و گرایش داشته باشند، لذا به دانشگاه‌هایی که این شاخص‌ها را نداشته باشند دانشجو داده نمی‌شود».
غلامی در ادامه این را هم گفته بود که برای دانشگاه‌های آزاد و غیرانتفاعی که بخش غیردولتی هستند با یک اغماضی از نظر نوع قرارداد استخدامی، تعداد هیأت علمی آنها را کم نکرده‌ایم اما اعلام کرده‌ایم اگر هیأت علمی تمام وقت نیست، می‌توانید از هیأت علمی پاره وقت نیز استفاده کنید، همچنین آنها برای برخی رشته‌ها می‌توانند از ظرفیت استاد مدعو استفاده کنند».
بر اساس این مصوبه در مقطع کارشناسی به ازای هر عضو هیأت علمی (صرف نظر از مرتبه علمی)، ۴ دانشجو، برای مقطع کارشناسی ارشد به ازای هر عضو هیأت علمی در مرتبه استادیاری ۲ و در مراتب دانشیاری و استادی ۳ دانشجو قابل پذیرش است. برای مقطع دکتری نیز به ازای هر سه عضو هیأت علمی در مرتبه استادیاری، هر دو عضو هیأت علمی در مرتبه دانشیاری و یک عضو هیأت علمی در مرتبه استادی، یک دانشجو قابل پذیرش است.
این مصوبه ظرفیت پذیرش در دوره دکتری و ارشد دانشگاه آزاد را تا حد زیادی کاهش داده و دانشگاه آزادی‌ها را با یک شوک رو به رو کرده است؛ در همین رابطه رئیس مرکز سنجش، پذیرش و امور فارغ‌التحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی به تشریح ابعاد کاهش ظرفیت و چرایی آن پرداخته و از تلاش برای حل این اختلاف با شورای گسترش خبر داده است.
متن این مصاحبه به شرح زیر است:
بهروز طهماسب کاظمی در گفتگو با مهر با اشاره به آخرین مصوبه شورای گسترش وزارت علوم در خصوص اعمال محدودیت پذیرش در دوره دکتری در دانشگاه‌ها گفت: وزارت علوم در انتهای سال ۹۹ و در اسفندماه مصوبه‌ای را به دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ کرد که بر اساس این مصوبه، حدود ۵۰ درصد ظرفیت‌های ما را در دوره دکتری کاهش دادند. در مقاطع کارشناسی ارشد نیز ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی را ۷۵ درصد کاهش داده‌اند.
رئیس مرکز سنجش، پذیرش و امور فارغ‌التحصیلی دانشگاه آزاد درباره چرایی کاهش ظرفیت در دوره دکتری توضیح داد و گفت: در جلسه‌ای از شورای گسترش وزارت علوم تحقیقات و فناوری که با هدف افزایش کیفیت خدمات آموزشی دانشگاه‌ها در وزارت علوم تشکیل شد؛ موضوع به صورت کلی مطرح و در مورد آن تصمیم گرفته شده است. از نظر دانشگاه آزاد اسلامی اشکالاتی به این مصوبه وارد است که از نگاه تصمیم گیرندگان مغفول مانده است.
انتقادات دانشگاه آزاد به مصوبه کاهش ظرفیت وزارت علوم
وی با اشاره به انتقادات دانشگاه آزاد به این مصوبه گفت: اولاً در برنامه ششم توسعه نسبت هیأت علمی به دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی یک به ۴۳ تعیین شده است. این نسبت برای دانشگاه‌های دولتی تابع وزارت علوم تحقیقات و فناوری یک به ۲۰ تعیین شده است. با ظرفیتی که در این مصوبه برای دانشگاه آزاد تعیین شده است؛ نسبت هیأت علمی به دانشجو را دانشگاه آزاد اسلامی تا یک به ۲۳ کاهش می‌دهد. از طرف دیگر این نسبت برای دانشگاه‌های دولتی تا یک به ۲۵ افزایش یافته است. با این تصمیم معلوم نیست چرا این نسبت برای دانشگاه آزاد اسلامی که هیچ درآمدی از بودجه دولتی ندارد از دانشگاه‌های دولتی کمتر دیده شده است.
کاظمی خاطرنشان کرد: علاوه بر این در جلسه مذکور موضوع دانشگاه‌های دولتی و غیر انتفاعی مطرح شده و در مورد آنها تصمیم‌گیری شده است و موضوع دانشگاه آزاد اسلامی مطرح نبوده است؛ اما در تعیین ظرفیت‌ها برای دانشگاه آزاد اسلامی هم تعیین تکلیف و تصمیم‌گیری شده است. از طرفی در صورت تصمیم به تعمیم این مصوبه به دانشگاه آزاد اسلامی باید دانشگاه آزاد اسلامی همانند دانشگاه‌های غیر انتفاعی مورد توجه قرار می‌گرفت و با آمار و اطلاعاتی که از اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در اختیار است، ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی در تمامی رشته گرایش / مقطع‌ها با درصد قابل توجهی افزایش پیدا می‌کرد.
یک محاسبه اشتباه در میان است / از ما اطلاعات هیأت علمی رسمی و پیمانی را خواستند
این مقام مسول دانشگاه آزاد در پاسخ به این سوال که آیا این اطلاعات را دانشگاه آزاد در اختیار شورا قرار داده است؟ گفت: اطلاعاتی که از دانشگاه آزاد درخواست شد، اطلاعات اعضای هیأت علمی رسمی و پیمانی تمام وقت بوده است. در حالی که علیرغم اینکه در مصوبه مذکور در مورد دانشگاه آزاد سکوت شده است اما اطلاعات درخواستی شبیه اطلاعات دانشگاه‌های دولتی بوده است. این در حالیست که در مورد مؤسسات غیر دولتی و غیرانتفاعی مقرر شده ملاک عمل همه اعضای هیأت علمی اعم از رسمی، پیمانی و حق‌التدریس باشد. در صورتی که این ملاک برای دانشگاه آزاد اسلامی در نظر گرفته شود ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی با همین وضعیت فعلی تا حدود سه میلیون دانشجو افزایش می‌یابد.
دانشگاه آزاد ۷۰ هزار هیأت علمی همکار دارد
طهماسب کاظمی ضمن اشاره به اینکه با احتساب اعضای هیأت علمی حق‌التدریس و مدعو، دانشگاه آزاد اسلامی نزدیک به ۷۰ هزار نفر عضو همکار هیأت علمی دارد، تصریح کرد: بیش از ۲۳ هزار نفر به عنوان عضو هیأت علمی رسمی و پیمانی تمام وقت و نیمه وقت در مجموعه دانشگاه مشغول به فعالیت هستند.
کاهش ۷۵ درصد ظرفیت در دوره کارشناسی!
وی در ادامه به ظرفیت پذیرش دانشگاه آزاد اسلامی در مقاطع مختلف بر اساس مصوبه قبلی شورای گسترش اشاره کرد و گفت: طبق مجموعه مصوبات قبلی شورای گسترش درباره رشته / محل‌های مجوز دار، دانشگاه آزاد در مقطع کاردانی ناپیوسته، کارشناسی پیوسته، کارشناسی ناپیوسته و کاردانی پیوسته یک میلیون و ۹ هزار و ۹۲۰ صندلی مصوب دارد. در مقطع ارشد نیز ۱۴۰ هزار و ۵۵۰ صندلی مصوب دارد و در دوره دکتری به ۱۱ هزار و ۹۳۸ نفر، مجوز پذیرش داده شده است.
کاظمی خاطرنشان کرد: در مصوبه جدید شورای گسترش، ۵۱۶ هزار و ۵۸۸ ظرفیت مصوب پذیرش دانشگاه آزاد اسلامی در مقطع کارشناسی به ۱۳۳ هزار نفر تقلیل داده شده است و اعلام شده که این ظرفیت باید ۷۵ درصد کاهش یابد. این اقدام حتی برای دانشگاه‌های دولتی که از بودجه عمومی کشور تأمین می‌شوند هم به هیچ وجه قابل انجام نیست و کاهش درآمدهای شهریه‌ای دانشگاه تا ۲۵ درصد درآمد فعلی، اصلاً امکان پذیر نیست.
آمار داوطلبان سال گذشته دانشگاه آزاد در سه مقطع
رئیس مرکز سنجش، پذیرش و امور فارغ‌التحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به آمار داوطلبان سال گذشته در سه مقطع گفت: در سال گذشته در مقطع دکتری ۵۰ هزار و ۲۶۸ نفر، در مقطع کارشناسی ارشد ۱۹۵ هزار و ۶۵۷ نفر و در مقطع کارشناسی پیوسته ۴۱۴ هزار و ۳۵۴ نفر داوطلب ورود به دانشگاه آزاد بوده‌اند. با این عددی که گزارش کردم، چیزی حدود ۱۰۰ درصد بیشتر از ظرفیت دانشگاه آزاد متقاضی تحصیل وجود داشته است. اگر طبق مصوبه پایان سال ۱۳۹۹ این ظرفیت را تا ۲۵ درصد ظرفیت فعلی دانشگاه کاهش دهیم، نسبت صندلی به داوطلب در رشته محل‌های دانشگاه آزاد اسلامی به طور متوسط یک به هشت خواهد شد و این یعنی طبق مصوبات مرتبط با سنجش و پذیرش نحوه جذب دانشجو در بسیاری از رشته‌های کاردانی و کارشناسی دانشگاه به کل تغییر خواهد کرد و در بسیاری موارد باید جذب دانشجو از طریق آزمون ورودی باشد که البته شورای سنجش و پذیرش تغییر نحوه پذیرش از بدون آزمون به با آزمون را هم ممنوع کرده است.
کاظمی در ادامه بیان کرد: دانشگاه آزاد اسلامی دارای ۴۷۳ واحد دانشگاهی در ۳۶۰ شهر است که در ۱۵۰ محل دانشگاهی دوره دکتری برگزار می‌شود که زیرساخت‌های لازم، آزمایشگاه و عضو هیأت علمی لازم برای برگزاری این دوره‌ها را طی چندین سال برگزاری این دوره‌ها فراهم نموده و با کاهش ظرفیت، این امکانات بلا استفاده مانده و زیان ده خواهند شد.
رئیس مرکز سنجش، پذیرش و امور فارغ‌التحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: این ۴۷۳ واحد دانشگاهی در هر شهرهایی که قرار دارند، در واقع بهترین زیرساخت‌های فیزیکی و آموزشی آن شهر به حساب می‌آیند؛ حتی در بسیاری از موارد از بسیاری از دانشگاه‌های دولتی، زیرساخت‌های بهتری داریم و اعضای هیأت علمی مدعو و حق‌التدریس واحدها، عمدتاً اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های دولتی‌اند که با دانشگاه آزاد اسلامی همکاری می‌کنند.
با مصوبه شورا، ظرفیت برخی رشته‌ها صفر می‌شود
وی با بیان اینکه این یک افتخاری برای دانشگاه آزاد اسلامی و نظام جمهوری اسلامی است که توانسته شبکه به این بزرگی را به صورت خودگردان در نظام ایجاد و به شهروندان خدمت رسانی کند، گفت: با این ظرفیتی که به صورت خودگردان اداره می‌شود و هیچ حمایتی از سوی دولت صورت نمی‌گیرد، کاهش ظرفیت، آن هم در رشته محل‌های دکتری که ظرفیت آن بعضاً ۳ تا ۵ نفر است منطقی و امکان پذیر نیست. زیرا اگر ظرفیت ۳ نفره در یک رشته محل به میزان ۵۰ درصد کم شود، رسماً ظرفیت پذیرش در آن رشته محل، به صفر می‌رسد و عملاً آن دوره تعطیل خواهد شد. از این رو با وجود زیر ساخت‌های ایجاد شده و امکاناتی که در واحدهای دانشگاهی وجود دارد، به لحاظ آمایشی، اجرایی شدن این مصوبه و مدیریت کردن آن امکان پذیر نیست.
کاظمی در پاسخ به این سوال که بر اساس این مصوبه، ظرفیت چند رشته محل دانشگاه آزاد صفر می‌شود؟ گفت: این موضوع را بررسی نکردیم ولی حداقلش این است که حتی در مقطع دکتری نه در دانشگاه آزاد بلکه در تمام زیر نظام‌های آموزش عالی در بعضی از رشته / گرایش / محل‌ها رقابت بسیار شدید خواهد شد. البته وزارت علوم می‌تواند آن دسته از رشته‌گرایش هایی که بار مالی زیادی برای دولت دارد، یا متقاضی برای آنها وجود ندارد و یا احیاناً کشور نیازی به آنها ندارد را کنترل و رشته محل جایگزین کند.
مصوبه وزارت علوم، مخالف نقشه جامع علمی کشور است
این مقام مسئول دانشگاه آزاد تصریح کرد: اگر سیاستهای کلی نظام بر محدودسازی دوره تحصیلات تکمیلی باشد که مطمئنم این‌طور نیست، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق چند دوره‌ای است. البته مطمئنم که این سیاست که با شعار کیفیت در حال پیگیری است، مخالف نقشه جامع علمی کشور است و قطعاً سیاست‌گذاران کلان نظام مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی با این رویکرد مخالفند.
رئیس مرکز سنجش، پذیرش و امور فارغ‌التحصیلی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: با توجه به مصوبه‌ای که شورای عالی انقلاب فرهنگی به وزارت علوم تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ کرده است، دانشگاه آزاد اسلامی در حال تدوین برنامه راهبردی و سند آمایش دانشگاه است و بعد از نهایی شدن، آن را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه خواهیم کرد. سند آمایش دانشگاه آزاد اسلامی اگر تصویب شود، خیلی از این مصوبات تحت تأثیر قرار می‌گیرد و دوباره باید بازنگری شود. ان‌شاءالله این اتفاق به زودی رخ دهد؛ تا هماهنگی بین کل زیر نظام‌های آموزش عالی کشور به شکلی که بتواند در نقطه بهینه قرار بگیرد، ایجاد شود.
امکان اجرایی کردن مصوبه شورای گسترش وجود ندارد / رایزنی برای حل مشکل
وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر در پذیرش‌های دانشگاه آزاد، امکان اجرایی کردن مصوبه شورای گسترش وجود ندارد، گفت: البته باید مذاکراتی بین دانشگاه و وزارت علوم انجام و این مشکل حل شود. ریاست دانشگاه و مجموعه وزارت علوم تحقیقات فناوری در حال رایزنی در این مورد هستند و انشاالله مشکلات مرتفع خواهد شد.
وی افزود: البته دانشگاه موضوع را از طریق طرح در دیوان عدالت اداری نیز پیگیری کرده است تا در صورت عدم رعایت عدالت در سیاستهای وزارت علوم تحقیقات و فناوری در مورد نظام‌های شهریه‌پرداز در این خصوص مشکلات را مرتفع سازد.
وزارت علوم با توسعه دوره‌های شهریه پرداز، شهریه دانشگاه را کنترل می‌کند
عضو شورای گسترش دانشگاه آزاد اسلامی افزود: برداشت مدیران دانشگاه این است که وزارت علوم دانشگاه آزاد اسلامی را به دلیل قدمت و توانمندی علمی مانند دانشگاه‌های دولتی ارزیابی می‌کند؛ ولی در اعمال سیاست‌ها از طرفی با یک مصوبه ظرفیت این شبکه عظیم دانشگاهی را تا حدود یک سوم کاهش می‌دهد. از طرفی شهریه دانشگاه را از طریق توسعه بی رویه دوره‌های شهریه پرداز نوبت دوم و پردیس‌ها در دانشگاه‌های دولتی کنترل می‌کند و اجازه ارائه خدمات بر اساس قیمت تمام شده را در فضای غیر رقابتی به وجود آمده نمی‌دهد.
دانشگاه آزاد با پیروی از این سیاست‌ها تعطیل می‌شود
وی افزود: از طرفی با افزایش چند برابری ناگهانی حقوق اعضای هیأت علمی هزینه‌های جاری دانشگاه را چند برابر می‌کند و در کنار همه این اقدامات محدود کننده، مؤسسات کوچک آموزش عالی غیر انتفاعی را بدون داشتن هیأت علمی و زیرساخت‌های لازم مانند فضای آموزشی، آزمایشگاه و غیره از اکثر ارزیابی‌های فنی مستثنی نموده و مورد حمایت قرار می‌دهد. دانشگاه آزاد اسلامی در صورت پیروی از این سیاست‌ها به صورت قطع در بازه زمانی کوتاه تعطیل خواهد شد. این موضوع باعث می‌شود که در صورت عدم حل موضوع از سوی وزارت علوم تحقیقات و فناوری موضوع از طریق دیوان عدالت و سایر مراجع بالادستی نظام مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی پیگیری می‌شود.
وزارت علوم پیش از این اولویت خود را اجرای سیاستهای کیفی سازی نظام آموزش عالی عنوان کرده و هدف از مصوبه‌هایی نظیر مصوبه «الگوی جدید تخصیص ظرفیت پذیرش دانشجو» را کیفی سازی آموزش در دوره‌های تحصیلات تکمیلی، مقابله با مدرک گرایی و خروجی بهتر دانشگاه‌ها اعلام کرده است. اما بنا بر اظهارات رئیس مرکز سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد، شورای گسترش این وزارتخانه در محاسبه تعداد اعضای هیات علمی این دانشگاه برای تخصیص ظرفیت پذیرش دانشجو دچار اشتباه محاسباتی شده و دانشگاه آزاد را هم رده با دانشگاه‌های دولتی دیده است! در حالی که به گفته کاظمی، دانشگاه آزاد باید مانند سایر زیر نظام‌های شهریه‌ای (مؤسسات غیر دولتی و غیرانتفاعی) در نظر گرفته شود.