درست همین چندروزپیش بود به پشنهاد یکی ازخبرنگاران ودعوت روابط عمومی مس سونگون ورزقان ،راهی مراسمی شدیم که در گام اول به نظر می رسید موضوع چندان ارزش خبری ندارد بنظرم حتی خبرنگاری که پیگیر ماجرا بود نیز خود از اهمیت خبر آگاه نبود.
موضوع عبارت بود از مراسم استقبال از تجهیزات اصلی پروژه احداث کارخانه تغلیظ فاز ۳ مجتمع مس سونگون ورزقان. در ابتدا چنین به نظر می رسید این موضوع به خودی خود نمی تواند ارزش خبری داشته باشد قطعا خبرآغاز عملیات احداث کارخانه مدت ها قبل با کلنگ زنی مرسوم منتشر شده بود واحیانا اگر تأخیری هم در ورود تجهیزات وجود داشت آنقدر نباید طولانی شده بود که برای آن مراسمی درنظر گرفته می شد.
چیزی که برای من خبرنگار با ۲۸ سال سابقه کار کاملا دور از انتظار بود. ما در این سال ها حتی در بالاترین شرایط تحریم ها هم که روبرو بوده ایم گزارش هایی از فقدان مواد اولیه و برخی تجهیزات به گوش شنیده ایم اما به ندرت با خبری ازعدم امکان راه اندازی کارخانجات صنعتی بویژه معدنی به لحاظ عدم امکان ورود خط تولید و ماشین آلات روبرو بوده ایم، آنهم در مورد کارخانه مس ورزقان که محصول آن نیاز و بازار جهانی ویژه دارد.
بنظرم خبر مراسم دروهله نخست یک امرتبلیغاتی برای تقدیر مدیران مس سونگون ازمسئولان به چشم می آمد اما هرچه که بیشترمی گذشت خبرمراسم شکل و شمای دیگری می یافت و من که این روزها به واسطه ۱۷ مرداد وروز خبرنگار خود را بیش از همه به اصطلاح ”خبرنگار“ تر احساس می کردم خجالت زده مردم ورزقان می شدم زمانی که با یکی از خبرنگاران درمورد زنگ زدگی یکی دو مورد از تجهیزات جدید حمل شده دراین مراسم با هم صحبت می کردیم در ابتدا تصورمان این بود تجهیزات به واسطه تحریم ها قاچاقی به کشور آمده یا فروشندگان تجهیزات ازکار افتاده و مستعمل را به مسئولان کارخانه داده و آنها چاره ای جز قبول نداشته اند و…. اما ماجرا چیزی دیگر بود .
بهرحال برای شروع جلسه همایش رونق تولید، اشتغال زایی و توسعه پایداردرشهرستان ورزقان مسئولان شهرستانی در حضور بیش از ۱۰۰ خبرنگار آمدند. ازمسئولان ملی فقط اردشیرسعد محمدی مدیرعامل شرکت صنایع مس ایران و یکی ازمعاونین استاندارآذربایجان شرقی بودند.
مراسم شروع شد وهرچه به پیش می رفتیم با مطالبی که هریک ازمسئولان به زبان می آوردند از یک طرف بهت زده و از طرف دیگر به خجالت زده ای رسانه ای دربرابر مردم ورزقان تبدیل می شدم خبرنگاری که به نظر می رسید به دلیل فقدان اطلاعات نتوانسته بود به وظیفه اش عمل کند.
سالن پر بود از پلاکاردهای تبلیغی و قدردانی از مسئولان استانی و کشوری. البته اینکه پس از ۶ سال اجازه احداث مجدد کارخانه داده می شد من هم اگر جای مدیران مس سونگون بودم بیش از این پلاکارد نصب می کردم.
آغاز مراسم با پخش تیزری ازسخنرانی دکترروحانی رییس جمهوری در نخستین سفرش به استان آذربایجان شرقی همراه شد گرچه قطع و وصل شدن پخش تیزر که طبیعت کار ناکارآمدی شیوه های تنظیم بلندگوها بود و همه به سمت این موضوع جذب می شدند اصل مسأله فراموش شده بود: رییس جمهور درآن تیزر به مردم ورزقان قول داد که موضوع احداث کارخانه تغلیظ مس سونگون را در دستور کار قرار می دهد. و به زودی اجرایی می شود. از آن روز فقط برای ورود تجهیزات این کارخانه نزدیک به ۵ سال می گذرد. کسی به اهمیت این سخنان پی نبرد جایی که دستور رییس جمهوری آنهم به خواست مردم پس از چند سال اجرایی می شودآن هم برای طرحی که سودآوری آن کاملا برای کشور عیان است، وای به حال دستورات دیگر و اجرایی شدن آنها.
رضا شریفی مدیرمجتمع مس سونگون ورزقان پشت تریبون می رود محور سخنان او پیرامون واژه ” امید“ و قدردانی از همراهی اخیر مسئولان استانی و کشوری و پیگری بی وقفه نماینده آن شهرستان برای راه اندازی وحمل فاز سوم تجهیزات کارخانه تغلیط و نیز قدردانی ویژه از مدیرعامل جدید شرکت صنایع ملی مس ایران برای موافقت اصلی برای اجرای آن است. آنجا که او بی محابا بر اینکه جامعه نیاز به ایجاد امید دارد و باید در دل جامعه، مردم، جوانان، شهر و کشور امید ایجاد کرد و امیدافکنی نمود اشک شوق در چشم او برق می زد چرا که امروز کار ساخت کارخانه تغلیظ مجددا در دستور کار قرار گرفته است اما کمتر کسی به عمق اشک شوق او توجه دارد.
فرمانداروامام جمعه ورزقان شاخص ترین مسئولان محلی هستند که پشت تریبون قرار می گیرند ودر صحبت های خود بر خواسته مردم دراین خصوص تأکید می کنند سپس مدیرعامل شرکت صنایع ملی مس ایران ورضا علیزاده نماینده مردم شریف ورزقان-خاروانا پشت تریبون قرار می گیرند کوتاه و مختصرازتاخیر چندین ساله و بهتر که بگوییم توقف چند ساله پروژه احداث کارخانه تغلیظ فاز ۳ مجتمع مس سونگون ورزقان و ازتساهل و تسامح برخی مسولان سخن به زبان می آورند.
اینجاست که کمی حساس می شوم و به موضوع زنگ زدگی برخی تجهیزات حمل شده برمی گردم با کمی پرس و جوی بیشترودقت نظر کامل تر درسخنان این دو مسئول به آسانی برایم مشخص می شود که بنا به خواست عده ای (معلوم نیست چند نفر که من نیز از همین جا این افراد را خجالت زدگان مردم محروم ورزقان می نامم) احداث این پروژه که در سال ۹۲-۹۱ تصویب شده بود ازدستور کار شرکت صنایع ملی مس ایران خارج شده واکنون پس از تغییر مدیریت شرکت صنایع ملی مس ایران و بازگشت مدیرقبلی وپیگیری نمایدگان استان و به ویژه نماینده پرتلاش شهرستان ورزقان دوباره و بسرعت شکل اجرایی به خود گرفته است.
نقش رییس جمهور و وزیرصنایع وقت وسایر وزرا و دیگر مسئولان نمایندگان ولی فقیه و امامان جمعه و استانداران وقت و نماینده سابق شهرستان درمجلس دراین مدت حاصلی نداشته است اگر به عمق فاجعه ای که از تاخیر اجرای این پروژه نصیب منطقه، استان وکشور شده، نگاهی بیاندازیم باید باور کنیم مسئولان اجرایی جز حرف کاری نداشته اند آنجا که مدیر مس سونگون ورزقان درگفتگو با خبرنگاران از پیش بینی وجود بیش ازدو میلیارد تن خاک زمین‌شناسی در این معدن سخن بر زبان می آورد و می گوید: قبلا معدن مس سرچشمه بزرگترین معدن مس ایران بود اما با شناسایی منابع جدید در حال تبدیل شدن به بزرگترین معدن مس ایران هستیم چرا که از اکتشاف ۳۰ تا ۴۰ میلیون تن خاک اکنون به یک میلیارد تن خاک قابل برداشت رسیده واز لحاظ زمین‌شناسی نزدیک به ۲ میلیارد تن ذخیره خاک زمین‌شناسی درمس سونگون داریم.
به گفته وی در دو فاز فعلی درحال کار مس سونگون هر کدام به ظرفیت ۱۵۰ هزارتن درنهایت مس با عیار۲۵/. تولید و به مس سرچشمه و یا به شکل صادرات یا دیگر بازارهای مصرف عرضه می شود.
اما باید در نظر داشت این عرضه شکل خام فروشی دارد موضوعی که حتی مقام معظم رهبری در سخنان خود بر پرهیز ازآن تاکید کرده اند تا آنجا که فرموده اند نفت هم خام فروشی نشود حتی داخل استانها هم خام فروشی نشود اما معلوم نیست چرا عده ای ۶ سال مانع اجرای فاز سوم این طرح شده اند.
بهرحالت معلوم نشد و یا نخواستند مشخص شود چرا تجهیزات خریداری شده فاز سوم تغلیظ بجای نصب در مس سونگون سالهاست دراقصی نقاط کشورازکرمان، گمرک و تهران نگهداری و این چنین زنگ زده اند آنهم زنگ مرور زمان.
به گفته اردشیرسعد محمدی مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران عنصر مس دراتحادیه اروپا جزو ۲۰ عنصری است که برنامه سرمایه‌گذاری آن برای ۱۰ سال آینده تدوین شده و بیش از ۲/۵ میلیون تن به تقاضای جهانی مس در دنیا اضافه می‌شود و از این‌رو ایران یک فرصت کوتاهی دارد تا قسمتی از بازار جهانی را از آنِ کشور کند.
بدیهی است مس سونگون درردیف نخست این اقدام در کنارسایر معادن قرار می گیرد.
جالب آنکه وی می گوید فاز توسعه مس آذربایجان حداقل ۱۳۰ میلیون دلار درآمد در سال ایجاد می‌کند که این رقم یک چیزی در حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان بوده و این معدن برای ۱۰۰ سال ذخیره دارد
گرچه علیزاده نماینده مردم اهر و ورزقان بشدت پیگیراجرای این طرح و توسعه مس سونگون می باشد اما مدعی است بخشی از تاخیر دراجرای کارخانه ذوب مربوط به عقد قرار داد با یک شرکت خارجی بوده که تحریم ها دراجرای ان خلل وارد کرد اما اکنون مدیران مجموعه با تکیه بر توان داخلی درصدد اجرای این طرح هستند. البته وی در بخشی از سخنان خود اظهار داشت که این کارخانه می توانست با شروع اجرای طرح تصویب شده اوایل دهه ۹۰ اکنون می توانست به پایان برسد.
بهرحال من کاری به این ندارم که چه کسی یا چه کسانی پشت پرده مانع اجرای به موقع این طرح شدند اما خودم را به عنوان خبرنگار خجالت زده مردم محروم ورزقان مسئول می دانم چرا که نتوانسته ام نسبت به این موضوع و دفاع از حقوق آنان کاری خبری درست انجام دهم گرچه گناه من بی اطلاعی بوده اما چرا مسئولانی که از موضوع مطلع بوده اند سکوت کرده اند چرا کسانی که عامل این مهم بوده اند و باید آنان را خجالت زدگان مردم این خطه دانست از مزایای این طرح به خوبی بهره گرفته اند فقط شما را به این آمار جلب می کنم مدیرعامل دلسوز فعلی صنایع مس ایران گفته این کارخانه سالانه چیزی حدود ۱۵۰۰۰ میلیارد ریال سود خالص دارد اگر مدت زمان سه سال برای احداث کامل را حذف کنیم در اثر این توقف بالغ بر ۷۵۰۰۰ میلیارد ریال از درآمدهای کشور کاسته شده است البته این جدای از برنامه های اشتغالزایی گسترده ، صنایع جنبی ودهها موضوع دیگرکه تاثیرات منفی بر منطقه گذاشته است می باشد.
به اعتقاد من با این وضعیت ما دیگر به تحریم های خارجی و به اصطلاح دشمنی های ترامپ نیازی نداریم چرا که ما به حد کافی ترامپ های داخلی در کشور داریم و باید در همین ابتدای استقرار اقتصاد مقاومتی ترامپ های داخلی را از کشور اخراج کنیم تا به خودی خود خیلی از مشکلات رفع شود .امید آنکه خجالت زدگان مردم ورزقان بتوانند پاسخی به مردم بدهند البته هیچگاه دستگاه قضایی ما مسئولی را به خاطر انجام ندادن کاری متهم و بازداشت نکرده است به همین خاطر آنان آسوده بخوابند و براحتی سود خود را ببرد و از مزایای تعطیلی طرح بهره خود به راحتی نوش جان نمایند.
اجرکم عندا…
دکتر رضا عظیم آذری