پرستاران پیشگامان خدمت به بیماران و بخش عمده‌ای از نیروی انسانی بهداشت و درمان هستند که گاه علیرغم اهمیت جایگاهی که دارند، به‌راحتی نادیده گرفته می‌شوند و زحمات آن‌ها در میان تلاش‌های انبوه در سیستم درمان، به چشم نمی‌آید.
پرستاری شغلی پراسترس همراه با مشکلات و دغدغه‌های پیچیده‌ای است و نه‌تنها در این شغل از مزایا و حقوق بالا، خبری نیست بلکه گاه آن‌ها متحمل آماج نامهربانی‌ها و بی‌مهری‌ها از جانب بیماران و همراهانشان می‌شوند، اما بزرگ‌ترین ویژگی آن‌ها، صبر و شکیبایی است.
پرداخت دستمزدی که در شأن تلاش‌های بی‌حدوحصر پرستاران نیست
حلقه گم‌شده در مشکلات معیشتی این قشر شاید سختی کار و فقدان نگاه عادلانه به پرداخت دستمزدی در شأن تلاش‌های بی‌حدوحصر آن‌هاست.
سعیده صادق پور یکی از پرستاران تلاش‌گر در قم است که درباره مشکلات و دغدغه‌های پرستاری می‌گوید: این شغل، گاهی آن‌قدر توان و انرژی ما را می‌گیرد که احساس می‌کنیم خودمان نیز در برهه‌ای نیاز به همدلی و پرستاری و مهربانی داریم، اما در شغل ما که باید در آن مهربان و صبوربود، از مهربانی و صبوری دیگران در حق ما خبری نیست.
وی می‌افزاید: پرستاری، واقعاً شغلی سخت است و از همه سخت‌تر آنکه باید مشکلات را برای خودت نگاه‌داری و در حین کار هیچ‌یک از دردها و دل‌تنگی‌ها و خستگی‌ها را بروز ندهی، گاهی درک نمی‌شوی و برعکس به‌واسطه کوچک‌ترین خطایی که حتی از جانب تو نباشد، محکوم‌به سرزنش و بی‌مهری می‌شوی و درنهایت باید با کمترین حقوق زندگی را بگذرانی.
این پرستار تلاش‌گر عنوان می‌کند: از قانون تعرفهگذاری در خدمات هنوز خبری نیست و هیچ‌کس انگار سخت و زیان‌آور بودن شغل تو را باور نمی‌کند و این‌همه نابرابری در پرداخت کارانه، پرستاران زیادی را به ستوه می‌آورد اما راهکاری برای خلاصی از مشکلات وجود ندارد و مجبور هستیم همین شرایط را تحمل‌کنیم.
محمود فاتحی نیز ازجمله پرستاران با سابقه در قم است که در بیمارستان‌های مختلفی فعالیت کرده و امروز گلایه‌مند شرایط حقوقی خود است که با آن نمی‌تواند حتی از پس اداره زندگی‌اش بربیاید و برای برخی ساعات دنبال شغل دیگری است.
وی می‌گوید: مشغله زیادی در شغل پرستاری وجود دارد و هرلحظه درگیر بیماران هستیم، به‌ویژه در بخش اورژانس که استرس زیادی دارد و ما را فرسوده و خسته می‌کند، از بس درگیر و دار این مشکلات و دغدغه‌ها و استرس‌ها دویده‌ایم اما هنوز به‌جایی نرسیده‌ایم.
مریم نوری نیز که از پرستاران قدیمی در قم است درباره این شغل عنوان می‌کند: اگر تعریف درستی از سختی کار و حقوق متناسب با آن ارائه شود، این‌همه خستگی و فرسایش، معنایی نداشت، ما هرروز باید در محیطی شلوغ و پر ازدحام بین بیماران و همراهان به وظیفه خود عمل کنیم، اما مگر دیگران به‌خصوص مسئولان، در قبال ما وظیفه‌ای ندارند.
وی ابراز می‌کند: بارها می‌شود در ایام بزرگداشت پرستار به سراغ ما می‌آیند و با وعده‌هایشان امید در دلمان ایجاد می‌کنند، اما درنهایت اتفاق خاصی صورت نمی‌گیرد.
این پرستار خستگی‌ناپذیر اظهار می‌دارد: مگر می‌شود در این شغل خسته و درمانده نباشی، اما مجبور هستی برای حفظ روحیه بیماران، خود را خستگی‌ناپذیر و باانرژی نشان دهی تا مبادا بیماری که مشکلات و گرفتاری‌های تو هیچ ربطی به او ندارد و او خودش درگیر هزاران مشکل و گرفتاری است، خم به ابرو بیاورد و ناامیدتر شود.
امسال در مراسم تجلیل از پرستاران نمونه، سفیدپوشان مهربانی تجلیل شدند که سال‌ها خستگی و مرارت را می‌توانستیم از چهره‌هایشان بخوانیم، پرستارانی صبور و مهربان که شاید تنها فرقی که با دیگر پرستاران دارند، میزان صبر و شکیبایی فراوانشان بوده است، آن‌ها شرایط را با عشق پذیرفته بودند و خود را برای خستگی‌ها و نامهربانی‌ها آبدیده کرده بودند.
در این مراسم بهرام سرمست استاندار قم از رفع نابرابری‌ها و تبعیض در پرداخت حقوق پرستاران سخن گفت و بر توجه بالا و شایسته به منزلت پرستاران تأکید کرد و خواستار از میان رفتن دغدغه‌های معیشتی این قشر تلاش‌گر توسط مسئولان بهداشت و درمان شد.
با توجه به انبوه سختی کار در این شغل و واکاوی ابعاد روان‌شناختی مسائل و مشکلات پرستاران در روند تأمین سلامت جامعه به سراغ حسین فاکر دارای فوق تخصص اعصاب و روان آمده‌ایم تا نظر وی را در رابطه با موضوع تأثیر وضعیت معیشتی پرستاران در نوع عملکرد آن‌ها جویا شویم.
این پزشک متخصص در مورد نقش وضعیت معیشتی برای همه افراد در عملکرد آن‌ها عنوان کرد: رابطه مستقیمی میان وضعیت معیشت و حقوق و عملکرد افراد در مشاغل مختلف وجود دارد و میزان تعرفه بر ارتقا و بهبود عملکرد مؤثر است.
فاکر افزود: وقتی کاری سخت و دقیق است، نیاز به توجه بیشتری دارد به‌ویژه پرستاری که عوامل مشغول کننده خارج از محیط کار مانند معیشت و گرفتاری‌ها روی عملکرد آن اثر دارد، پرستاری شغلی سخت و پراسترس است و میان خستگی این شغل و عملکرد شغلی ارتباط وجود دارد.
وی در مورد ارتباط خستگی شغلی و عملکرد بیان کرد: به دلیل صرف کردن زمان زیاد در سرکار خستگی‌هایی ایجاد می‌شود، برخی در چند شیفت برای گذران زندگی باید کار کنند و با خستگی فراوان کاری همراه هستند و درنتیجه این خستگی، از دقت و حوصله‌شان کم می‌شود.
این متخصص اعصاب و روان خاطرنشان کرد: این‌ها، دچار یک نوع خستگی و افسردگی شغلی می‌شوند که صدمات زیادی به جسم و روح آن‌ها وارد می‌کند، و گاهی افراد شغل خود را با شغل دیگری مقایسه می‌کنند و ممکن است انگیزه خود را برای ادامه راه از دست بدهند و به همین دلیل با انبوهی از درگیری‌های ذهنی، نمی‌تواند به بیمار برسد، تعداد پرستاران نسبت به تعداد تخت، کم است و حضور همراه در بیمارستان‌ها به دلیل همین کمبودهاست و این خستگی‌ها به‌واسطه احساس اجحاف از جامعه، بیشتر می‌شود.
وی افزود: این احساس مقایسه، سبب کاهش اثربخشی در کار می‌شود، یکی از دغدغه‌های مردم که در شغل خود به مقایسه می‌پردازند فقدان تناسب میان زحمت و مسئولیت و حقوق است.
وی در مورد وظیفه مسئولان در قبال رفع نابرابری‌های حقوقی تصریح کرد: دولت باید شفاف‌سازی لازم را در میزان حقوق و تناسب با شغل داشته باشد تا افراد دست به مقایسه نزنند، گاهی این مقایسه درست و گاهی نادرست است، وقتی شفاف‌سازی لازم برای فرمول حقوق وجود ندارد افراد دست به مقایسه می‌زنند.
این متخصص اعصاب و روان گفت: با مقایسه کردن‌ها، طلب روانی درست یا غلط از جامعه در افراد به وجود می‌آید که ممکن است به روی خودمان بیاوریم و یا نهان کنیم و این احساس منفی در کم‌کاری‌ها خود را نشان می‌دهد، گاهی در مشاغل مختلف نیز افراد درآمد و منافع شغلی خود را با هم مقایسه می‌کنند و عصبانی می‌شوند.
وی بیان کرد: دولت باید این سیستم را اصلاح کند، متأسفانه نظام حقوق هماهنگ، هیچ‌گاه کامل اجرا نشد و هیچ شفافیتی صورت نگرفت، وقتی افراد احساس کنند در حقشان اجحاف می‌شود کم‌کاری می‌کنند در این زمینه دولت وظیفه خود را به‌خوبی انجام نمی‌دهد.
فاکر با اشاره به اینکه برخی انتظارات برای رفع تبعیض در پرداخت حقوق برای این قشر به معنای زیاده‌خواهی نیست اظهار کرد: من به‌عنوان دکتر یا پرستار وقتی از حقوق خود راضی نیستم و یا امکان تغییر شغل نیز برای من کم است و ریسک بالایی می‌خواهد موجب خستگی می‌شود، بسیاری از افراد نمی‌توانند به‌راحتی شغل دیگری پیدا کنند و چون احتمال پیدا کردن شغل کم است، خواهان حقوق بالاتری هستند،. اسم این زیاده‌خواهی نیست.
وی تأکید کرد: اگر حقوق مشاغل مختلف، طبق فرمولی بود و زندگی را تأمین می‌کرد می‌توانستیم برای افراد این محدودیت را قائل شویم که فرد نباید همزمان با شغل کنونی خود مشغول کار دیگری باشد، در چنین صورتی اگر فرد برای معیشت بیشتری می‌خواهد تلاش کند، می‌تواند شغل خود را تغییر دهد و به شغل ایده آل تری برسد، نه اینکه دو شغله شود.
این متخصص اعصاب و روان بیان کرد: اصل ماجرا در حقوق عادلانه باید حل شود، منظور از حقوق عادلانه، حقوق بالا نیست بلکه حقوق برحسب تلاش و زحمت و سختی‌های کار است، افراد این بی‌عدالتی در تفاوت فراوان حقوق را نمی‌توانند تحمل کنند و درنتیجه افت عملکرد به وجود می‌آید و گاهی افراد کم‌کاری می‌کنند.
وی عنوان کرد: پیدا کردن نسبت مالی استانداردها در مشاغل مورد تأکید رهبر معظم انقلاب است، اگر نسبت به شغل پرستاران بی‌توجهی شود آسیب درنهایت متوجه بیماران می‌شود، یکی از شرایط مهم برای استانداردسازی، جذب نیروی بیشتر است و اگر مجلس و دولت، بودجه کافی را در نظر بگیرند قطعاً در جذب نیرو مشکلی وجود ندارد.
فاکر خاطرنشان کرد: در مجلس گاهی افرادی تصمیم می‌گیرند که نسبت به سیستم درمان آشنا نیستند و ضرورت تصویب بودجه در سیستم درمان را نمی‌دانند و چون نمی‌دانند آن را تصویب نمی‌کنند و یا نمایندگان دارای قدرتی نیستند.
گوش ما از وعده مسئولان پراست
وی گفت: دیگر زمان وعده دادن‌ها گذشته و امروز نوبت عمل است، گوش ما از وعده مسئولان در بهبود شرایط معیشتی پر است، امروز دیگرکسی که وعده‌ای بدهد، امید ایجاد نمی‌کند و خشم ایجاد می‌کند، از بس این چرخه تکرار شده و افراد قول می‌دهند و مردم می‌دانند نتیجه‌ای نمی‌دهد.
این فوق تخصص اعصاب و روان اظهار داشت: وقتی این خشم ایجاد می‌شود، فرد آن را بر خود و اطرافیان و در شغل خود منعکس می‌کند.
وی بیان کرد: در سیستم درمانی سراغ نداریم پرستاری به دلیل مشکلات معیشتی بخواهد عمداً در حق بیماران قصور کند، چون پرستاران پایبند به روحیه معنوی و اخلاق هستند، وزارت بهداشت و مجلس باید مشکلات را حل کنند. پیشگیری‌ها در وزارت بهداشت به‌خوبی موردتوجه نیست، به‌جای افزایش کادر درمان، باید پیشگیری را عملیاتی کرد، اما درمان بیشترین بودجه را در طرح ملی سلامت می‌گیرد.
فاکر یادآور شد: در مجلس وقتی نماینده‌ای اطلاعاتی از سیستم درمانی ندارد تصمیماتی گرفته می‌شود که کار،به اینجا می‌رسد، باید افرادی در مجلس تصمیم بگیرند که در جریان امور باشند.
خطای پرستاران نیز ممکن است شخصی باشد اما بخش زیادی بر عهده مجلس و دولت است آن‌ها باید سیستم را اصلاح کنند تا خطا کمتر شود. این فوق تخصص اعصاب و روان گفت: استرس کاری برای پرستاران افسردگی و خستگی می‌آورد و درحالی‌که پرستاران نسبت به دیگر لیسانسه‌ها، دارای درس حجیمتر و عملی‌تر و سخت‌تری هستندامابر عکس درآمد زیادی ندارند.
وی افزود: آن‌ها کار پراسترسی دارند و این استرس افراد را مستهلک می‌کند، علاقه نقش مهمی در پرستاری دارد اما به‌هرحال باید مشکلات را پذیرفت، افراد به ازای انتخابات خود چه اشتباه یا درست مسئول هستند اما باید مصونیتی نیز داشته باشند که اگر خطا کردند و فهمیدند اشتباه انتخاب کرده‌اند بتوانند تغییر شغل بدهند درحالی‌که جامعه ما چنین ظرفیتی برای تغییر شغل ندارد. اینکه بگوییم چون خودشان انتخاب کرده‌اند پای آن باشند منصفانه نیست.
وی عنوان کرد: باید پذیرفت وزارت خانه‌ای مانند آموزش‌وپرورش و بهداشت در سیستم دولتی،موردتوجه لازم قرار نمی‌گیرند و دولت عادلانه به آن‌ها بودجه نداده است و اگر این روند تغییر کند بسیاری از مشکلات رفع می‌شود.
این فوق تخصص اعصاب و روان خاطرنشان کرد: یک شفافیت باید در قبال حقوق بر اساس فاکتورهای کاری باشد ولی برای مردم مشخص نیست این‌همه تفاوت حقوق در سیستم دولت چیست و ابهاماتی وجود دارد و همین پولی که می‌گیرند نیز عادلانه در سیستم دولتی تقسیم نمی‌شود.
وی بیان کرد: پرستاران خواهان این بودند که نظام‌های کیفی برای آن‌ها در نظر گرفته شود تا بر اساس آن پاداش بگیرند اما آمدند پرستاران را گرفتار یک سری جداول و اسناد کردند و این گرفتاری پرستاران را به دلیل ریز شدن گزارش کارها، بیشتر کرد و وضعیتشان بدتر شد و مشکلاتی را ایجاد کرد تا وقت و انرژی بیشتری از آن‌ها بگیرد.
وی تصریح کرد: در سیستم درمانی بسیاری از پرستاران از شغل خود رضایتی ندارند و بخش زیادی از آن‌ها به دلیل معیشت پایین در عملکردشان دچار لطمه می‌شوند و این رویه، کم‌کم سیستم را معیوب می‌کند و افسردگی شغلی ایجاد می‌کند حالا بیاییم دوباره قانون اضافی بگذاریم و درنهایت این سیستم را معیوب‌تر کنیم.
این متخصص عنوان کرد: این قیاس ناخودآگاه با دیگران ارادی نیست و باید تکلیف آن روشن و ریشه‌ای حل شود و مشخص گردد این پول بر چه میزان و شاخصی تعلق می‌گیرد، باید عدالت حقوقی ایجاد شود. اگر پول کم باشد، خشم و نفرت ایجاد نمی‌کند اما سیستم معیوب سبب عصبانیت می‌شود.
وی بیان کرد: بحث سر دولت و مجلس است وگرنه متقاضی زیادی برای پرستاری داریم اما بیشتر پرستاران استخدام نیستند و اطمینان شغلی ندارند، اگر قرار است نیروها را استخدام نکنند، حداقل برای گذران زندگی‌شان، حقوقی مناسب بدهند تا آرامش را به زندگی‌شان برگردانند.
فاکرهمچنین در پایان خاطرنشان کرد: در کشورهای پیشرفته استانداردهایی بر اساس حقوق ماهانه وجود دارد اما ما برای پرداخت حقوق این استانداردها را نداریم، هرچند حداقل نور امیدی وجود دارد که پرستاران صنفی دارند تا امورشان پیگیری شود اما کارگر شهرداری صنفی ندارد و کمبودش را کسی جبران نمی‌کند، بسیاری از مردم در شغلشان با توجه به مشکلاتی که دارند، رضایتی ندارند و این امر، کارآمدی و اثربخشی در کارها را از میان می‌برد.