تالاب بین المللی «قوریگل»بستان آباد به عنوان یکی از جاذبه های طبیعی و زیست محیطی شمال غرب کشور که با مشکل خشکی مواجه شده است و برای گذر از معضل خشکسالی و زیست محیطی نیاز به هم افزایی دستگاه های متولی دارد که هر کدام در قبال حفظ تالاب وظیفه متناسب و مشخص سازمانی بر عهده دارند.
به گزارش جارچی اخبار به نقل از ایرنا، وظایف حفاظتی و تامین آب قوری گل بر عهده محیط زیست و شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی است که البته مرزبندی برای رفع این مشکل بر اساس چارچوب های اداری و دستوری مشکلی را حل نخواهد کرد بلکه در کنار متولیان اصلی با هم افزایی سایر متولیان همچون منابع طبیعی و آبخیزداری، جهادکشاورزی، استانداری، تشکل های مردمی و مسوولان کشوری احیای این تالاب کوچک بین المللی تسریع می شود، گرچه کار دشوار و پیچیده ای نیست اما اراده جمعی می طلبد تا با همکاری مجامع محلی بار دیگر شاهد آبدار شدن قوری گل باشیم.
بنا به اعلام متولیان احیای تالاب بین المللی قوری گل از امروز آب به بستر و مخزن این دریاچه کوچک رسیده و فرآیند احیای آن آغاز شده است و بر اساس اظهار کارشناسان و مسوولان استانی این تالاب احیا خواهد شد اما آنچه نگران کننده است فرافکنی، خط کشی وظایف و نبود اعتبارات لازم و همدلی برای احیای تالاب است.
بر این اساس امروز نشستی با حضور مدیرکل اداره حفاظت از محیط زیست، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای، تعدادی از تشکل های زیست محیطی آذربایجان شرقی، سرپرست مرکز پژوهش مهندسی و علوم آب دانشگاه تبریز، کارشناسان و دانشجویان با میزبانی دانشگاه تبریز با عنوان «خشکی تالاب قوری گل علل و پیامدها» و در قالب «سلسله نشست های دانشجویی مطالبه گر در گام دوم انقلاب اسلامی» برگزار شد.
نشست تخصصی «خشکی تالاب قوریگل علل و پیامدها» در قالب «سلسله نشست های دانشجویی مطالبه گر در گام دوم انقلاب اسلامی»
لایروبی ۳۳ کیلومتری برای انتقال آب به قوری گل انجام شده است
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی در این نشست دانشجویی با اشاره به خشک شدن تالاب قوری گل، گفت: شرکت آب منطقه ای با توجه به وضعیت بحرانی تالاب، دیگر منتظر تخصیص بودجه نماند و برای لایروبی و انتقال آب به تالاب قوری گل اقدام کرد.
یوسف غفارزاده اظهار کرد: تالاب قوری گل یک تالاب کوچک با حجم ۱.۶ میلیون مترکعب و ۱.۳۴ کیلومتر مربع وسعت متوسط است که از تغییر عوامل محیطی تاثیر زیادی می پذیرد.
وی ادامه داد: طرحی برای کمک به تامین آب تالاب از حوزه‌های دیگر مطرح شده و نزدیکترین منبع آب انتقال مدنظر قرار گرفت، در این طرح، خط انتقال آب با طول ۳۳ کیلومتر از ارتفاعات و محل‌های برفگیر شدید عبور می‌کرد که بر این اساس چندین سرشاخه آب از حوزه سعدآباد به هم اتصال یافته و با پیوستن در اوجان چایی در نهایت به تالاب قوریگل می‌رسید
غفارزاده با بیان اینکه با کار مداوم در ارتفاعات و نقاط برفگیر بالاخره این خط انتقال در سال ۷۶ به اتمام رسید، گفت: ما با این روش، همه ساله توانستیم تالاب را از خشکی نجات دهیم و آن را زنده نگه داریم.
وی با اشاره به تغییرات اقلیمی و پراکندگی نزولات آسمانی، افزود: حوضه آبریز قوری گل خود به تنهایی جوابگوی نیاز آبی تالاب نبود و این طرح برای کمک به تغذیه این تالاب بین المللی اجرا شد به طوری که از نزدیکترین آب مدنظر از سرشاخه های حوضه سعیدآباد به اوجان چای و بعد خود قوری گل انتقال می یابد و آب دامنه های سهند به سرشاخه های قوریگل ریخته می شود.
غفارزاده ادامه داد: توسط کانال ایجاد شده سالانه یک تا ۱.۵ میلیون متر مکعب آب وارد تالاب قوری گل می شود و زنده نگه داشتن این تالاب در سال های گذشته مدیون اجرای این طرح است.
وی با بیان اینکه سازمان حفاظت محیط زیست متولی تالاب قوری گل و همه تالاب های کشور است، گفت: آب منطقه ای تنها متولی تامین حقابه تالاب است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی همچنین بهره برداری خارج از ظرفیت از حوضه آبریز تالاب قوری گل را عامل دیگری از مشکل تامین آب این تالاب دانست و افزود: صدها کارخانه، اتوبان زنجان-تهران، راه آهن و توسعه باغات با ظرفیت آبی منطقه سازگار نبوده اند و به عبارتی بارگذاری توسعه در منطقه بیش از ظرفیت آن بوده است.
غفارزاده در مورد بهره برداری از کانال انتقال آب به تالاب قوریگل، گفت: از سالی که این کانال احداث شده است، سازمان برنامه و بودجه سالانه اعتبار مرمت تخصیص می داد و شرکت آب منطقه ای به عنوان دستگاه اجرایی کار مرمت و بهره برداری و انتقال آب به تالاب را انجام می داد، اما سال گذشته سازمان مدیریت و برنامه ریزی اعلام کرد که عملیات بهره برداری از این کانال برعهده حفاظت محیط زیست گذاشته شده و ردیف بودجه ای تخصیص نداد و تالاب به این وضعیت افتاد.
وی ادامه داد: شرکت آب منطقه ای با توجه به ناهماهنگی هایی که به وجود آمد و وضعیت بحرانی تالاب، دیگر منتظر تخصیص بودجه نماند و برای لایروبی و انتقال آب به تالاب قوری گل اقدام کرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی گفت: ما دستگاه اجرایی هستیم و فرقی نمی کند که ما متولی انتقال آب به تالاب باشیم یا حفاظت محیط زیست، این موضوع باید مشخص شود و یک دستگاه متولی مشخص شده و به طور مرتب به وظیفه خود عمل کند.
غفارزاده گفت: نمی توان از یک حوضه آبی بیشتر از توان آن بهره برداری کرد و صنایع پرمصرفی مانند صنایع فولادی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه مستقر کرد و انتظار کم آبی هم نداشت.
وی با بیان اینکه تالاب قوریگل با رسیدن آب موردنیاز، امسال احیا می‌شود، اظهار کرد: برای تداوم این روند باید سازمان مدیریت و برنامه ریزی یک ردیف بودجه مشخص برای لایروبی و بازسازی کانال انتقال آب به تالاب قوریگل اختصاص دهد تا دیگر دغدغه تامین اعتبار جهت بازسازی و سپس احیای این تالاب را نداشته باشیم.
آب وارد تالاب قوری گل شد
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز در این نشست تخصصی با اشاره به آغاز آبگیری این تالاب گفت: تالاب قوریگل در گذشته متکی به آبخوان بوده و از سفره‌های آب زیرزمینی تغذیه می‌کرد اما در طول سالیان گذشته با استفاده از آب‌های زیرزمینی به شدت این منابع برداشت شد.
حسن عباس نژاد با تاکید بر اینکه یکی از آفت‌های خشک شدن ورقه ایران، انتقال‌های بین حوزه‌ای است، افزود: قوریگل یک تالاب بین المللی ثبت شده در کنوانسیون رامسر و تحت مدیریت سازمان محیط زیست بوده و بعد از کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، منبع آب این تالاب از سه منبع تامین می‌شود.
وی ادامه داد: منبع اول شامل نزولات آسمانی است که آب در سطح ۲۰۰ هکتاری این تالاب ۲۵۰۰ میلی متر باشد ۲۵ میلی متر آن به صورت مستقیم به محدوده بلافصل سرازیر می شود و منبع دوم نیز چشمه‌های آب زیرزمینی است که به صورت آرتزین، آب را تامین می‌کنند، منبع سوم هم رساندن آب از حوضه‌های مختلف در طول چندین سال گذشته بوده است.
عباس نژاد خاطرنشان کرد: بر اساس مطالعات سازمان حفاظت محیط زیست، نیاز آبی این تالاب برابر سه میلیون و ۸۰۰ هزار مترمکعب است اما در بهترین شرایط انتقال آب از حوضه‌های دیگر، فقط ۱.۵ میلیون مترمکعب آب به آن می‌رسد و طی سال‌های گذشته با کاهش نزولات آسمانی، کشاورزان از آب‌های زیرزمینی بیشتر برداشت کرده و با افت سطح این آب‌ها مواجه شدیم.
وی با اشاره به اینکه با توجه به طبیعت برنامه ریزی سطح کشور، اولویت تامین آب برای آب شرب سپس کشاورزی و صنایع است و در نهایت اگر آب باقیمانده باشد به تالاب می‌رسد، گفت: این مجموعه عوامل مختلف محیطی و انسانی و سیاست برنامه ریزی باعث شده تا قوریگل در وضعیت کنونی قرار بگیرد.
تالاب قوری گل خشک شده است
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی با بیان اینکه انتظار حجم آب ورودی از طریق کانال آبرسانی به تالاب عملی نشده است، ادامه داد: این تالاب خشک شده است و البته خشک شدن تالاب‌ها همواره یک امر طبیعی است ولی آنچه که ما را نگران می‌کند، تداوم این معضل بوده که ناشی از عوامل انسانی است.
عباس نژاد افزود: تالاب به صورت طبیعی می‌تواند آب خود را تامین کند اما ما با تخصیص حق آبه‌ی آن به سایر بخش‌ها مجبور شدیم تا برای تامین آب مورد نیاز آن به سایر حوضه‌ها برویم و دخالت ما در این خصوص باعث شده تا شرایط کنونی ایجاد شود.
وی با بیان اینکه حفاظت از محیط زیست یک وظیفه همگانی است، اظهار کرد: در راستای توسعه پایدار بایستی مباحث محیط زیستی هم مدنظر قرار بگیرند.
عباس نژاد با اشاره به اینکه سند تالاب‌ها به اسم وزارت نیرو است، گفت: حفاظت از محدوده بلافصل تالاب از جمله جلوگیری از شکار و برداشت در این محدوده بر عهده محیط زیست بوده اما در خصوص محدوده اکولوژیک تالاب بر اساس قانون وظیفه آب منطقه‌ای است.
وی ادامه داد: موضوع حفاظت از محیط زیست با تامین آب فرق دارد، قانون، تامین آب را جزو وظایف حفاظت نمی‌داند و بر اساس ماده ۲ قانون حفاظت و احیای مدیریت تالاب‌ها، سازمان محیط زیست مکلف است تا نیاز آبی زیست محیطی تالاب‌ها را تعیین و وزارت نیرو نیز باید نسبت به تدوین و اجرای برنامه‌ها و تخصیص و تامین آب اقدام کند.
عباس نژاد افزود: ما در محدوده‌ای که احتمال شکار و یا برداشت غیرمجاز و تخلف در محدوده تالاب وجود داشت را فنس کشیده و مانع ایجاد کردیم و حتی دوربین وصل کردیم و اکنون اجازه هیچ گونه تغییری در این خصوص را نمی‌دهیم.
وی با بیان اینکه محیط زیست بخش مظلوم جامعه است، اظهار کرد: کل اعتبارات تملک دارایی اداره کل محیط زیست استان با ۲۱ اداره و ۴۰ پاسگاه محیط بانی در سطح استان اکنون به سه میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان رسیده است.
وی در خصوص قطع نیزارهای این تالاب نیز گفت: یکی از کارکردهای هر تالابی، نیزارها است که به دلیل اخلال و احتمال آتش سوزی بایستی قطع شوند.
عباس نژاد اظهار کرد: یکی از برنامه‌های ما برای احیای این تالاب در سالجاری استفاده از جوامع محلی اطراف تالاب است و بر این اساس مرکز مدیریت بازدیدکنندگان تالاب قوریگل را به تشکل‌ها خواهیم داد.
مدیریت یکپارچه منابع طبیعی و آب در رفع مشکلات خشکی تالاب ها و خشکسالی ها باید به وجود آید
سرپرست مرکز پژوهشی مهندسی و علوم آب دانشگاه تبریز نیز در این نشست اظهار کرد: مدیریت یکپارچه منابع طبیعی و آب در رفع مشکلات خشکی تالاب ها و خشکسالی ها باید به وجود آید و باید در این سمت گام برداریم.
جلال شیری گفت: ریشه تمام مشکلات و مباحث مرتبط با آب و منابع آبی کشور در طول سالیان گذشته این بوده که از سیاست‌های کلی نظام در این خصوص عدول کردیم، مدیران سابق به هر دلیلی سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری را نادیده گرفته و یا نتوانستند بر اساس بندهای آن حرکت کنند.
وی افزود: اولین بند از بندهای سیاستی مقام معظم رهبری، دو مسئله مهم لزوم وجود نگرش حوزه‌ای در خصوص مسائل آب (نه تقسیم استانی) و نبود عینی و عملی مدیریت یکپارچه منابع آبی در کشور است.
وی با بیان اینکه وقتی نگرش حوزه‌ای را از دست دادیم پیکره حوزه‌های آبی و منابع طبیعی را تکه تکه کردیم، ادامه داد: طبیعت یک موجود هوشمندی است به طوری که در طول سال‌ها از بدو خلقت، آب مسیر خود را پیدا کرده و طبیعت ایجاد شده است اما دخالت‌ها و اثرات انسان زاد این موارد را بهم زده است در حالی که چنین حقی را نداریم که شریان هوشمند طبیعت را بهم زنیم.
شیری خاطرنشان کرد: استقرار مدیریت یکپارچه منابع آب به حکمرانی آب بازمی‌گردد که این مورد در دست هیچ ارگانی نیست بلکه یک فرایند مشترک بین صاحبان منافع و عرضه کننده یعنی مردم و دولت است که متاسفانه بستری که باید در اختیار وزارت نیرو جهت فعالیت در این خصوص انجام می‌گرفت، پیش نیامده است.
تالاب بین المللی قوری‌گول که در کنواسیون رامسر ثبت شده با ۲۰۰ هکتار وسعت در ۳۰ کیلومتری جنوب شرق تبریز و ۱۵ کیلومتری غرب شهر بستان‌آباد در مجاورت روستای امناب قرار گرفته و منابع تأمین‌کنندهٔ آب آن از آب‌های جاری ناشی از برف و باران و تعدادی چشمه‌های زیرزمینی است که در کف آن جریان دارند.