موسی کاظم زاده – روزنامه نگار

وجود صدها اثر تاریخی و فرهنگی، چشم انداز و مناظر طبیعی فراوان، جنگل و طبیعت بکر، تنوع اقلبمی، تنوع پوشش گیاهى و جانوری در مناطق شهرستان ورزقان، این منطقه را یکی از اکوتوریست پذیرترین دنیا تبدیل کرده است.

کشورمان و در راس آنها خطه ارسباران( ورزقان) سرشار از آثار  فرهنگی، تاریخی و طبیعت زیبا و بکری است، بدیهی است که این آثار و جذابیت های گردشگری هر منطقه نیاز به حمایت و زیرساخت های مناسب برای این امر است و ایجاد اقامتگاه های بوم گردی نقش مهم و تسهیل کننده برای گردشگران داشته و کمک به ایجاد اشتغال و اقدامی در جهت توسعه پایدار روستایی آن منطقه خواهد بود.

در سال های اخیر، با افزایش گردشگران، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سعی کرده اقامتگاه های بوم گردی در برخی مناطق کشورمان را توسعه و سازماندهی نمائد، که متاسفانه این مسئله در خطه ارسباران( ورزقان) مهجور مانده است.

از این رو، وجود صدها اثر تاریخی و فرهنگی، چشم انداز و مناظر طبیعی فراوان، جنگل و طبیعت بکر، تنوع اقلبمی، تنوع پوشش گیاهى و جانوری در مناطق شهرستان ورزقان، این منطقه را یکی از اکوتوریست پذیرترین دنیا تبدیل کرده که در صورت توجه مسوولان و دستگاه های متولی به این ظرفیت ها می توان بوم گردی در این منطقه را گسترش و توسعه داد.

از سوی شهرستان ورزقان نیز با برخورداری از آثار طبیعی، تاریخی و باستانی غنی و جاذبه‌های طبیعی بکر، دیدنی و گردشگری از دیگر مقاصد مهم گردشگران به ارسباران محسوب می‌شود.

با این وجود؛ شهرستان ورزقان با وسعت ۲۳۶۸ کیلومتر مربع (۵.۲ درصد مساحت استان) در ۷۵ کیلومتری تبریز واقع شده و از سمت شمال با شهرستان‌های کلیبر و جلفا، از سمت شرق با شهرستان اهر، از سمت غرب با شهرستان مرند و از سمت جنوب با شهرستان‌های هریس، تبریز و شبستر همسایه است.

آب و هوای ورزقان در تابستان معتدل تا گرم بوده و این امر موجب می شود که تعداد مسافران در این ایام از فصل سال بیشتر شود و با توجه به وجود رودخانه‌های دایمی و فصلی متعدد، تولیدات متنوع زراعی از جمله تولید حبوبات و گندم، تولید حدود ۱۰ درصد میوه‌های نیمه گرمسیری استان(انار و انجیر)، پتانسیل مناسب جهت دامپروری و آبزی‌پروری و زنبورداری، جنگل‌های ارسباران با فلور غنی و ذخیره ژنتیکی بالا، وجود دومین معدن بزرگ مس کشور، وجود ۴۰ کانسار و ۱۹ اندیس، استخراج ۳۵ درصد مرمریت استان، اختصاص ۷۸ درصد کل سرمایه‌گذاری در معادن استان به معادن شهرستان، اولویت سرمایه‌گذاری در شهرستان ورزقان را در بخش‌های گردشگری، توسعه معادن و فعالیت‌های وابسته به آن و توسعه کشاورزی قرار داده است.

منطقه گردشگری چیچکلی (در ۳۵ کیلومتری شمال غرب ورزقان)، مسجد جامع خاروانا (مربوط به به سده‌های ۶ و ۷ هجری قمری)، خانه امیر ارشد یا داش‌ساختمان(در ۱۲ کیلومتری غرب ورزقان)، کتیبه میخی سقندل (در ۵ کیلومتری ورزقان )، آبشار گل‌آخور (با ارتفاع ۱۲ متر)، قلعه تاریخی جوشین (در ۲۶ کیلومتری غرب ورزقان (به احتمال زیاد مربوط به زمان مادها)، امامزاده سیدخلیل جوشین، گنبد الله‌الله (مربوط به اواخر دوره ایلخانان مغول تا صفویه)، روستای آستمال (با قدمت چند هزار ساله)، روستای کرینگان (که اهالی آن به زبان تاتی صحبت می‌کنند)، تپه داش‌باشی یا ارمنی گوللویی، قلعه کندی‌بولاغ، قلعه داشی، قلعه اژدها داشی، گورستان سقای، قلعه سرخه دیزج و تپه الله‌لو (همگی با قدمت هزاره اول قبل از میلاد) و … از دیگر جاذبه های گردشگری این شهرستان است.

جنگل‌های ارسباران، از جمله یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری این منطقه است. منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت ۸۰ هزار و ۴۲۷ هکتار در کناره‌های جنوبی رود ارس در حوزه شهرستان های کلیبر و ورزقان واقع شده و در سال ۱۳۵۴ از طرف یونسکو به عنوان ذخیره گاه زیست کره معرفی شده و از شهرت جهانی برخوردار و به عنوان فسیل زنده نیز معروف است.

در این جنگل بیش از یک هزار و ۸۰ گونه گیاهی و ۳۲۰ گونه جانوری شناسائی شده که سیاه خروس، قرقاول ارسبارانی، پلنگ، شوکا، کل و بز وحشی، گربه وحشی و گربه جنگلی، عقاب طلائی، عقاب شاهی، سارگپه جنگلی، طرلان، بحری، بلوط، سرخدار، گلابی، گیلاس وحشی، انار، زرشک، سماق، ارس، پیرو، زغال اخته، افرا، گردو، ممرز، گونه های متنوع گراس و نباتات علوفه ای مناطق نیمه خشک استپی و … از جمله مهمترین گونه های جانوری و گیاهی مهم منطقه است.

از دیگر جاذبه های گردشگری منطقه ارسباران می توان به وجود گورستانها و کلیساهای تاریخی متعددی است که از جمله آنها می توان به  کلیسای آینالو، کلیسای وینق و کلیسای ناپشته، و از گورستانها به گورستان وینق ، گورستان داش باشی ، گورستان تازه کند و گورستان آینالو اشاره کرد.

قلعه تومانیانس وینق، قلعه قره قوچ، قلعه قله دره سی وینق، قلعه آغی، قلعه تاتار، قلعه تومانیانس آینالو، قلعه ابریق و قلعه مکیدی، درخت کهنسال بلوط در روستای چریق و درختان چنار کهنسال در روستاهای شاه حیدر ، مکیدی و طوعلی سفلی، یخچال طبیعی ما بین روستاهای گندم نان و شیخ حسینلو و … از جمله دیگر جاذبه های بیشمار منطقه حفاظت شده ارسباران است.

از این رو، در یک سال اخیر ، مجمع ورزقانی‌های مقیم تبریز ، با مطالبه گری و انعکاس برخی چالش ها و مشکلات این منطقه در رسانه‌ها و همچنین با تشکیل کارگروها، برنامه‌ریزی، ارائه راهکارها، برگزای انواع نشست های تخصصی، هم اندیشی و هم فکری با مسوولان، دست اندرکاران و فعالان این بخش در حد توان در صدد رفع حل برخی مشکلات شهرستان ورزقان بوده است.

در کنار موارد بیان شده، آنچه در این راستا اهمیت دارد اینکه آذربایجان شرقی و در این میان منطقه ارسباران و در راس آنها شهرستان ورزقان به دلیل برخورداری از مناظر تاریخی، طبیعی و آب و هوای معتدل و خوب، و به ویژه با توجه به توانمندی ها و ذخایر فرهنگی، تاریخی، طبیعی، اجتماعی و … در مقایسه با سایر مناطق دیگر استان، در ابعاد گوناگون گردشگری جاذبه بیشتری داشته است و از این رو، به نظر می آید در سال های اخیر به دلیل عدم نهادینه کردن فرهنگ گردشگری و توسعه آن در این استان، صنعت گردشگری نامی آشنا اما غریب برای ارسبارانی ها شده است.

از سوی دیگر، در همین ارتباط نباید فراموش کرد با توجه به ظرفیت های موجود صنعت گردشگری آذربایجان شرقی و در راس آنها منطقه ارسباران؛ دستگاه های ذی ربط و به ویژه دست اندرکاران، مدیران و مسئولان این عرصه توجه داشته باشند، با برنامه ریزی و سرمایه گذاری درست، به موقع و کلان می توان، این بخش را بیش از اینها به شکوفایی رساند و این منطقه را به یکی از قطب های گردشگری جهان تبدیل نمود.

گذشته از اینها، باید دولتمردان و سیاستگذاران به این نکته نیز توجه داشته باشند، که در دهه اخیر حوزه صنعت توریست و گردشگری درآمد سرشاری را به جیب دولت‌ها سرازیر می‌کند، و از سویی از آنجا منطقه ارسباران و در راس آنها شهرستان ورزقان از جمله یکی از مناطق محروم کشورمان به حساب می آید و از این رو می‌توان با برنامه ریزی و سرمایه گذاری درست و به موقع و به خصوص با بهره مندی از این صنعت سودآور برخی از مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی این مناطق را حل کرد.