محمد تقی‌زاده
۲۰۲۲ برای سینمای جهان سالی جذاب و برای صنعت سینما سال پر رونقی بود و باعث برگشتن سینما به سبد فرهنگی خانوارها شد. فیلم‌های متنوع و مهمی اکران شدند و سینماگران صاحب‌نام فیلم‌های خود را پس از چند دوره تعویق به نمایش در آوردند.
سینمای جهان در سال ۲۰۲۲ سال پر رونق و جذابی برای سینمادوستان و سینماگران بود چرا که بعد از دو سال درگیری کرونا و تاثیرات آن در بر ابعاد مختلف سینما از تولید تا فروش فیلم‌ها، سرانجام پس از رهایی از این ویروس رونق زیادی در صنعت سینما به وجود آمد. بسیاری از فیلم‌هایی که تولید آنها متوقف شده بود دوباره به کار خود ادامه دادند و برخی پروژه‌های سینمایی که نمایش آنها به تعویق افتاده بود پس از تاخیر چند ماهه یا چند ساله اکران شدند.
از جنبه تنوع نیز آثار مختلف در ژانرهای مختلف تولید به نمایش درآمد. تعداد فیلم‌های اکشن و بلاک باسترها افرایش و اکران انمیشن‌ها، ملودرام‌ها و فیلم‌های بیوگرافیک قابل توجه بود. حضور فیلم‌سازان صاحب نام و سبک از جمله «استیون اسپیلبرگ»، «جیمز کامرون»، «آلخاندرو ایناریتو» و «پارک چان ووک» سبب شد که از نظر حضور بزرگان سینما نیز ۲۰۲۲ سال ثقیل و باکیفیتی باشد به گونه‌ای که بسیاری از این افراد سرشناس، بهترین فیلم سال‌های عمر هنری خود را در این سال تولید و اکران کردند.
سینمای ایران در عرصه بین‌الملل
سینمای ایران نیز در ۲۰۲۲ چند نماینده جهانی داشت: از فیلم «خرس نیست» جعفرپناهی که امیدواری‌های زیادی از موفقیت احتمالی وی در اسکار شنیده می‌شود و موفق به دریافت جایزه هیات داوران ونیز شد تا فیلم «جاده خاکی» از پناه پناهی که علاوه بر حضور در بخش دوهفتهٔ کارگردانان هفتاد و چهارمین دورهٔ جشنوارهٔ کن و بخش افق‌های پنجاه و دومین دورهٔ جشنوارهٔ کارلووی واری، در جشنواره فیلم نیویورک نیز برای اکران در بخش اصلی انتخاب شد.
همچنین «جنگ جهانی سوم» ساخته هومن سیدی در هفتاد و نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز نمایش داده شد و دو جایزه در بخش افق، از جمله بهترین فیلم برای هومن سیدی و بهترین بازیگر مرد برای «محسن تنابنده» را به ارمغان آورد. این فیلم به عنوان نماینده رسمی سینمای ایران برای حضور در نود و پنجمین دوره جوایز اسکار از سوی کمیتهٔ انتخاب معرفی شد اما نتوانست به فهرست نهایی آکادمی اسکار راه یابد تا سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۳ نماینده رسمی نداشته باشد.
در ادامه این گزارش برترین فیلم‌های ۲۰۲۲ که شانس بییشتری برای تصاحب اسکار داشتند و از نظر نویسندگان و سایت‌های سینمایی فیلم‌های باکیفیت‌تری بودند، معرفی و تحلیل و بررسی شده‌اند:
۱. خانواده فیبلمن (The Fabelmans)
سی و ششمین فیلم «استیون اسپیلبرگ» از پراقبال‌ترین فیلم‌های مراسم اسکار آخر سال در بخش‌های مختلف از جمله کارگردانی، بازیگری و بهترین فیلم است. خانواده فیبلمن درامی بیوگرافیک است که بر اساس دوران نوجوانی اسپیلبرگ و سال‌های اولیهٔ فیلم‌سازی او ساخته شده و در فیلم از طریق داستانِ فیلم‌سازِ جوانِ مشتاق، سمی فیبلمن، که کشف می‌کند چطور قدرت فیلم‌ها می‌تواند به او کمک کند تا حقیقت خانوادهٔ ناکارآمدش و اطرافیانش را ببیند، روایت می‌شود.
این فیلم از سوی انستیتوی فیلم آمریکا و هیئت ملی بازبینی فیلم به‌عنوان یکی از بهترین فیلم‌های ۲۰۲۲ انتخاب شده اما در باکس آفیس، شکستی تجاری برای سازندگان خود به ارمغان آورد و تنها ۱۳٫۱ میلیون دلار در مقابل بودجهٔ ۴۰ میلیون دلاری فروش داشت. این فیلم در مراسم گلدن گلوب نامزد دریافت پنج جایزه شامل بهترین فیلم درام و بهترین کارگردانی شد. در وبسایت سینمایی راتن تومیتوز، ٪۹۱ از ۲۶۴ بررسی منتقدین مثبت است و این فیلم میانگینِ امتیاز ۸٫۲/۱۰ را در اختیار دارد.
۲. تار (Tár)
سومین فیلم «تاد فیلد» که سابقه خوبی در نامزد شدن فیلم‌هایش در اسکار دارد، از دیگر فیلم‌های تحسین شده سال است که گمانه‌زنی‌ها برای دریافت بهترین بازیگر اسکار برای «کیت بلانشت» هنرپیشه اول زن فیلم زیاد است. فیلم، داستان زندگی و زوال آهنگساز پرآوازه، «لیدیا تار» را دنبال می‌کند که توسط کیت بلانشت به تصویر کشیده شده و فراز و فرودهای این زندگی را روایت می‌کند.
تار در شهریورماه برای نخستین بار در هفتاد و نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز به نمایش درآمد و بلانشت در آنجا «جام ولپی» بهترین بازیگر زن را دریافت کرد. افتتاحیهٔ این فیلم در این جشنواره، با تشویق ۶ دقیقه‌ای تماشاگران مواجه شد. این فیلم یک ماه بعد در سینماهای منتخب ایالات متحده به‌وسیلهٔ فوکس فیچرز اکران شد.
تار با نقدهای مثبتی از سوی منتقدان همراه بود و در زمینهٔ کارگردانی و فیلم‌نامهٔ فیلد و نقش‌آفرینی بلانشت ستایش شد. این فیلم از سوی انستیتوی فیلم آمریکا به‌عنوان یکی از بهترین فیلم‌های ۲۰۲۲ نام گرفت. فیلم در مراسم گلدن گلوب نامزد دریافت جوایز بهترین فیلم درام، بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر زن برای بلانشت شد. در وبسایت راتن تومیتوز، ٪۹۸ از ۵۴ بررسی منتقدین مثبت است و این فیلم میانگینِ امتیاز ۸٫۵/۱۰ را در اختیار دارد.
۳. آواتار: راه آب (Avatar: The Way of Water)
«آواتار: راه آب» که در واقع دنباله فیلمی علمی تخیلی با همین نام است که در سال ۲۰۰۹ توسط «جیمز کامرون» ساخته شد، پرفروش‌ترین فیلم سال ۲۰۲۲ با ۱.۵ میلیارد دلار ($۱٬۵۱۷٬۵۵۸٬۷۲۸) است که احتمالا در جوایز اسکار نیز موفق به کسب چند اسکار از جمله کارگردانی یا بهترین فیلم شود.
کامرون در سال ۲۰۰۶ اعلام کرده بود که علاقه‌مند است در صورت موفقیت فیلم آواتار، دنباله‌های آن را نیز بسازد. به‌دنبال موفقیت گسترده فیلم نخست، او ساخت دو دنباله را در سال ۲۰۱۰ اعلام کرد و قصد داشت که راه آب را در سال ۲۰۱۴ منتشر کند اما تهیه زیرساخت‌های فنی و تکنولوژیک فیلم و تمرکز بیشتر روی فیلمنامه زمان تولید و اکران آن را به تعویق انداخت.
«آواتار: راه آب» آذرماه در لندن به نمایش درآمد و به‌صورت سینمایی در ایالات متحده اکران و نمایش آن همچنان ادامه دارد. براساس اطلاعات بدست آمده از باکس آفیس فیلم تا تاریخ ۱۶ دی، آواتار: راه آب ۴۶۵ میلیون دلار در ایالات متحده و کانادا، و ۱٫۰۵۲ میلیارد دلار در مناطقِ دیگر جهان به دست آورده‌است که در مجموع فروش جهانیِ ۱ میلیارد و ۵۱۷ میلیون دلار را نشان می‌دهد.
در وبسایت راتن تومیتوز، ٪۷۷ از ۳۹۹ بررسی منتقدین مثبت است و این فیلم میانگینِ امتیاز ۷٫۱/۱۰ را در اختیار دارد. آواتار۲ از سوی هیئت ملی بازبینی فیلم و انستیتوی فیلم آمریکا به‌عنوان یکی از بهترین فیلم‌های ۲۰۲۲ معرفی و در مراسم گلدن گلوب نامزد دریافت جایزهٔ بهترین فیلم درام و بهترین کارگردانی شده است.
۴. تاپ گان: ماوریک (Top Gun: Maverick)
دومین فیلم پرفروش سال و بهترین فیلم اکشن ۲۰۲۲ مربوط به «جوزف کوشینسکی» است که عمده تخصص وی در هالیوود به امور تکنولوژیک از جمله کارهای گرافیکی و تصاویر رایانه‌ای مربوط می‌شود. این فیلم دنبالهٔ تاپ‌گان (۱۹۸۶) است و در آن «تام کروز» در نقش خلبان آزمایشی کاپیتان پیت «ماوریک» میچل، در کنار «مایلز تلر» و «جنیفر کانلی» ایفای نقش کرده‌است. داستان این فیلم که ۳۶ سال پس از نسخهٔ قبلی جریان دارد و بازگشت ماوریک به برنامه آموزشی تاکتیک‌های جنگنده ضربتی نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا مشهور به «تاپ‌گان» را دنبال می‌کند که در آن باید با گذشتهٔ خود روبرو شود و گروهی از خلبانان جنگندهٔ جوان‌تر را آموزش دهد.
تاپ گان: ماوریک در اردیبهشت ماه امسال در سینماکان در انجمن خصوصی سینما و در خردادماه از طریق پارامونت پلاس در قالب‌های آی‌مکس، ۴دی‌ایکس، اسکرین‌ایکس و دالبی سینما در ایالات متحده اکران شد. این فیلم با تحسین گستردهٔ منتقدان روبرو شد و بسیاری آن را برتر از فیلم اول یعنی آواار جیمز کامرون دانستند. تاپ‌گان۲ با بیش از ۱٬۴ میلیارد دلار فروش در سراسر جهان به دومین فیلم پرفروش سال ۲۰۲۲، دومین فیلم پرفروش در طول دنیاگیری کروناویروس و پرفروش‌ترین فیلم دوران حرفه‌ای تام کروز تبدیل شده‌است.
این فیلم از سوی انستیتوی فیلم آمریکا به‌عنوان یکی از بهترین فیلم‌های ۲۰۲۲ لقب گرفته و در مراسم گلدن گلوب نامزد دریافت جایزهٔ بهترین فیلم درام شد. تام کروز و جوزف کوشینسکی شاخص‌ترین افرادی هستند که در مراسم اسکار ۲۰۲۳، گمانه‌زنی‌هایی برای نامزدشدن و تصاحب اسکار بازیگری و کارگردانی آنها از سوی محافل سینمایی شنیده می‌شود.
۵. اِلویس (Elvis)
یکی از آثار بیوگرافیک و پرفروش ۲۰۲۲ مربوط به زندگی «الویس پریسلی» خواننده مشهور آمریکایی است که از سوی «باز لورمن» کارگردان استرالیایی اصل ساخته شده است. الویس همچون فیلم قبلی این فیلمساز یعنی «گتسی بزرگ»، شانس اول اسکار برای تصاحب اسکار طراحی لباس است و بازی «آستین باتلر» بازیگر نقش الویس پریسلی نیز از سوی برخی کارشناسان تمجید و مورد ستایش قرار گرفته است.
الویس نخستین بار در جشنوارهٔ فیلم کن امسال نمایش در آمد و در خردادماه در استرالیا از طریق یونیورسال پیکچرز و بعد در ایالات متحده از طریق برادران وارنر اکران شد. از نظر فروش نیز الویس از جمله آثار پرفروش و پرسود سال به شمار می رود چرا که بیش از ۲۸۶ میلیون دلار در جهان فروش داشته در حالی که بودجهٔ ساخت آن ۸۵ میلیون دلار عنوان شده است. این فیلم به دومین فیلم زندگینامه‌ای پرفروش تاریخ پس از «بوهمین راپسودی» (۲۰۱۸) تبدیل شده و هفتمین فیلم پرفروش محصول استرالیا است.
این فیلم به‌طور کلی نقدهای مثبتی از منتقدان دریافت کرده و در زمینهٔ نقش‌آفرینی باتلر، سکانس‌های موسیقی و طراحی لباس و صحنه تحسین شده‌است. الویس از سوی انستیتوی فیلم آمریکا به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های ۲۰۲۲ لقب گرفته و در جوایز گلدن گلوب نامزد دریافت جوایز بهترین فیلم درام، بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر برای باتلر شده است. در وبسایت راتن تومیتوز، ٪۷۷ از ۳۷۵ بررسی منتقدین مثبت است و این فیلم میانگینِ امتیاز ۶٫۸/۱۰ را در اختیار دارد.
۶. بنشی‌های (ارواح) اینیشرین ( The Banshees of Inisherin)
یکی از آثار کنجکاوبرانگیز سال به کمدی سیاه «مارتین مک دونا» مربوط می‌شود که در سال‌های گذشته فیلم‌های او همچون «در بروژ» و «سه بیلبورد خارج از ابینگ، میزوری» مورد توجه منتقدان و مخاطبان قرار گرفته بود. امسال نیز فیلم «ارواح اینیشیرین» علاوه بر توجه مخاطبان، مورد تمجید منتقدان و وبسایت‌های سینمایی قرار گرفته و از حالا می‌توان «کالین فارل» و «مک دونا» را برای جایزه بهترین بازیگر و بهترین کارگردان و نویسنده اسکار کاندیدا دانست. این فیلم به داستان دوستان قدیمی می‌پردازد که هنگامی یک شخص به طور ناگهانی رابطه‌شان را خاتمه می‌دهد، به تنگنا می‌رسند.
بنشی‌های اینیشرین نخستین بار در شهریور در هفتاد و نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز به نمایش درآمد؛ فارل و مک‌دونا به ترتیب جوایز جام ولپی بهترین بازیگر مرد و اوسلای طلایی برای بهترین فیلمنامه را دریافت کردند. این فیلم در مهرماه توسط سرچلایت پیکچرز اکران شد و از سوی «هیات ملی بازبینی فیلم» به‌عنوان یکی از بهترین فیلم‌های ۲۰۲۲ معرفی شد. «ارواح اینیشیرین»، در مراسم گلدن گلوب نامزد دریافت هشت جایزۀ شامل بهترین فیلم موزیکال یا کمدی و بهترین کارگردانی شد.
۷. همه‌چیز همه‌جا به یکباره ( Everything Everywhere All at Once)
یکی از متفاوت‌ترین آثار ۲۰۲۲ ساخته مشترک «دانیل کوان» و «دانیل شاینرت» است که روایت جهان‌های موازی را به تصویر کشیده است. این اثر که بیشتر مورد توجه منتقدان و کمتر مورد توجه عوام قرار گرفته بعید است توفیق چندانی در مراسم پایانی سال اسکار داشته باشد با این حال در برخی رشته‌های فنی و بازیگری می‌تواند نامزدهای رشته‌های مختلف شود. داستان فیلم دربارهٔ یک زن چینی آمریکایی است که توسط خدمات درآمد داخلی حسابرسی می‌شود و متوجه می‌شود که باید با نسخه‌های جهان موازی خود ارتباط برقرار کند تا از یک موجود قدرتمند از تخریب چندجهانی جلوگیری کند. این فیلم به عنوان «چرخش هرج و مرج ژانر» توصیف شده که شامل عناصر فیلم‌های هنرهای رزمی، علمی تخیلی، فانتزی، اکشن و پویانمایی است.
«همه‌چیز همه‌جا به یکباره» در اسفندماه سال گذشته در جنوب از جنوب غربی به نمایش درآمد و پس از اکرانی محدود در ایالات متحده، در فروردین توسط کمپانی ای ۲۴ در سراسر جهان منتشر شد. تخیل، کارگردانی، بازی بازیگران (به ویژه یئو و کوان) و رفتار دلسوزانهٔ فیلم با موضوعاتی مانند اگزیستانسیالیسم، هیچ‌انگاری و هویت چینی آمریکایی محور اصلی تحسین‌های منتقدان بود. این فیلم با بیش از ۱۰۳ میلیون دلار فروش در سراسر جهان به پردرآمدترین فیلم کمپانی ای ۲۴ تبدیل شد و از «جواهرات تراش‌نخورده» (۲۰۱۹) پیشی گرفت.
این فیلم از سوی انستیتوی فیلم آمریکا به‌عنوان یکی از بهترین فیلم‌های ۲۰۲۲ نام برده شده و در مراسم گلدن گلوب نامزد دریافت شش جایزهٔ شامل بهترین فیلم موزیکال یا کمدی و بهترین کارگردانی شد. در وبسایت راتن تومیتوز، ٪۹۵ از ۳۴۴ بررسی منتقدین مثبت است و این فیلم میانگینِ امتیاز ۸٫۶/۱۰ را در اختیار دارد.
۸. مثلث غم (Triangle of Sadness)
برنده نخل طلای ۲۰۲۲ شانس زیادی برای تصاحب اسکار ۲۰۲۳ دارد. «روبن اوستلوند» ۴۸ ساله که در سال ۲۰۱۷ با فیلم «مربع» موفق به دریافت نخل طلای کن و نامزدی اسکار خارجی زبان شده بود، امیدوار است امسال با فیلم «مثلث غم»، سرانجام اسکار را تصاحب کند. فیلم در نقد سرمایه‌داری و حاکمیت پول در جامعه مدرن امروز است و اگرچه به فیلم محبوب منتقدان تبدیل شده، توانسته با مخاطب عام نیز ارتباط خوبی برقرار کند. در داستان دو خطی فیلم آمده است که کارل (هریس دیکینسون) و یایا (شارلبی دین) مدل و اینفلوئنسر شبکه‌های اجتماعی هستند. آنها به یک سفر تفریحی مجلل رایگان جهت تبلیغ دعوت می‌شوند و ماجراهای جالبی برای آنها به وقوع می‌پیوندند.
تولید این فیلم در دو نوبت در سال ۲۰۲۰ به دلیل دنیاگیری کووید-۱۹ متوقف شد اما بالاخره به جشنواره فیلم کن ۲۰۲۲ راه یافت و در آنجا با تشویق‌های ایستاده هشت دقیقه‌ای روبرو و نخل طلا را از آن خود کرد. این فیلم در مراسم گلدن گلوب نامزد دریافت جوایز بهترین فیلم موزیکال یا کمدی و بهترین بازیگر نقش مکمل زن برای «دی لیون» شد.
۹. بابیلون (Babylon)
یکی دیگر از فیلم‌های کنجکاوبرانگیز ۲۰۲۲ فیلم «دیمین شزل» فیلمساز آمریکایی فرانسوی است که در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ برای دو فیلم «ویپلش» و «لالالند» موفق به کسب ۱۹ نامزدی و ۸ جایزه اسکار شد و امسال نیز با فیلم جدید خود «بابیلون» امیدوار است از فاتحان اسکار ۲۰۲۳ باشد. فیلم شرح وقایع ظهور و افول چندین شخصیت در طول دوران تحول هالیوود از فیلم‌های صامت به فیلم‌های صدادار در اواخر دههٔ ۱۹۲۰ را به تصویر می‌کشد و از فیلم‌های پربازیگر سال به شمار می رود که گمانه‌زنی‌هایی در باره نامزدی «براد پیت» برای اسکار شنیده می‌شود.
بابیلون در آذرماه امسال در لس آنجلس به نمایش درآمد و توسط پارامونت پیکچرز در ایالات متحده منتشر شد. نظر منتقدان و مخاطبان متفاوت بود که عموماً فیلمبرداری، موسیقی و نقش‌آفرینی آن را تحسین کردند، اما در زمینهٔ فیلمنامه، کارگردانی، محتوای پیچیده و مدت زمان آن اختلاف نظر داشتند.باوجود اینکه این فیلم بمب گیشه (اصطلاحی برای فیلم‌های شکست خورده در گیشه) بود و با بودجهٔ ۷۸ تا ۸۰ میلیون دلاری ۵٫۳ میلیون دلار فروش داشت، در مراسم گلدن گلوب نامزد دریافت پنج جایزه شامل بهترین فیلم موزیکال یا کمدی شد.
۱۰. تصمیم جدایی (Decision to Leave)
از خوش اقبال‌ترین فیلم‌های بخش خارجی زبان اسکار، فیلم جدید «پارک جان ووک» کره‌ای است که در جشنواره کن امسال موفق به دربافت نخل طلا برای بهترین کارگردانی شده است. به هر حال، رقابت برای کسب بهترین فیلم خارجی زبان بین این فیلم و فیلم مثلث اندوه زیاد است و باید دید سیاست امسال آکادمی برای اسکار به چه سمتی خواهد رفت و اسکار خارجی زبان به یک فیلم هنری اهدا می‌شود یا یک فیلم متناسب با سیاست‌های اسکاری؟
«تصمیم جدایی» توسط موهو فیلم تولید شده و سرمایه‌گذاری و توزیع آن توسط سی‌جی انترتینمنت انجام شده‌است. داستان فیلم درباره زندگی یک کارگاه جنایی است که در جریان رسیدگی به یک پرونده با ماجراهایی روبرو می‌شود که زندگی شخصی و حرفه‌ای‌اش را تحت الشعاع قرار می‌دهد. نسخه زیرنویس و دوبله فیلم در ایران و در برخی پلتفرم‌های داخلی در دسترس است.