یادداشتی از عباس دارایی
هفته گذشته وزیر نفت در مکاتبه‌ای با معاون اول رئیس جمهور برای جلوگیری از خاموشی و قطع سراسری برق و گاز، خواستار تعطیلی دو روزه تهران شد.این موضوع نشان می دهد که کمبود گاز، زمستانی سخت را فراروی ایرانیان قرار داده است ، علی رغم این موضوع مدتی است که در تامین سوخت اصلی نیروگاه ها و تامین برق دچار مشکل شده است.۳۴۰ میلیارد بشکه نفت و گاز در زیرزمین سرزمین ایران ذخیره است که از این لحاظ مقام اول دنیا را در ذخایر نفت و گاز دارا هستیم ،اما علیرغم این ثروت عظیم و خدادادی ، ایران که بزرگترین میدان گازی جهان را نیز به خود اختصاص داده ، در روزگار سخت تحریم و در غیاب سرمایه‌گذاری و تکنولوژی روز دنیا به زحمت می‌تواند نیاز گازی بازار داخلی خود را تأمین کند.عدم سرمایه گذاری در حوزه گار عملا ایران را در سال های آتی با وجود ذخایر گازی به عنوان وارد کننده گاز تبدیل خواهد کرد و این موضوع زمانی می تواند از این حالت خارج شود که نزدیک به ۲۴۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری شود تا ایران در هشت سال آینده تبدیل به واردکننده گاز نشود!!کاهش روزانه ۲۸ میلیون مترمکعب گاز در میدان پارس جنوبی باعث شده است این میدان به عنوان بزرگترین میدان گازی دنیا نتواند مانع کسری گاز در ایران شود زیرا ایران از این میدان رقمی در حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب گاز برداشت می‌کند و این رقم کمتر از نیاز بازار داخلی است. کسری گاز فصول سرد در سال ۱۴۰۰ به حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب رسید ، این کسری گاز فصول سرد در سال ۱۴۰۱بین ۲۳۰ تا ۲۵۰ میلیون مترمکعب تخمین زده شده است که با توجه به کمبود منابع و افزایش مصرف گاز پیش بینی می شود کسری رقمی بیش از رقم تخمین زده شده باشد .جواد اوجی، وزیر نفت سال گذشته درباره علت کسری گاز به رشد ۱۰درصدی مصرف و عقب‌ماندگی تولید از مصرف اشاره کرده بود. امسال هم کسری گاز تصاعدی بوده و بنا بر اعلام جلال نور‌موسوی، مدیر گازرسانی شرکت ملی گاز ایران، روزانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب کسری گاز در کشور وجود دارد.با توجه به اینکه در حال حاضر ۷۵ درصد از انرژی مصرفی کشور از طریق گاز تأمین می‌شود نگرانی از کسری گاز بیش از پیش است زیرا ۳۷ درصد از متوسط سالانه گاز کشور در بخش خانگی و تجاری، ۳۳ درصد نیروگاهی و ۳۰ درصد باقی‌مانده در بخش صنایع و حمل‌ونقل مصرف می‌شود. از ۳۳ درصد گاز کشور که به مصرف بخش نیروگاهی می‌رسد، ۸۴ درصد برق کشور را تولید می‌کند و این رقم نشان دهنده این موضوع است که گاز مهم‌ترین تأمین‌کننده انرژی در ایران است و برای تولید برق هم وابستگی بسیار زیادی به آن وجود دارد و لذا کمبود و کسری گاز می‌تواند منجر به کمبود برق شود.وزیر نفت هشدار داده است که اگر سرمایه گذاری ۲۴۰ میلیارد دلاری در صنعت گاز نشود طی سالهای آینده باید به ناچار گاز وارد کنیم ، او گفته است : ” با توجه به بررسی‌ها در هشت سال آینده در چهار شرکت اصلی برای تکمیل پروژه‌ها به ۲۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است، اگر در این صنعت سرمایه‌گذاری تداوم نداشته باشد، در آینده باید شاهد واردات گاز و فراورده‌های نفتی به کشور باشیم.”با وجود این، اما سرمایه گذاری ها چالش‌های صنعت گاز ایران نیست زیرا تکنولوژی لازم از‌جمله تکنولوژی حفاری افقی در دسترس صنعت گاز ایران نیست و همین موضوع نگرانی ها را بیش از پیش کرده است .حالا همین چالش ها عملا یکی از کشورهای ثروتمند در حوزه گاز جهان را با کمبود گاز مواجه کرده و زمستانی سخت را برای مردم رقم زده است .هاشم اورعی، کارشناس انرژی و استاد دانشگاه شریف گفته است: «فقط در پارس جنوبی روزانه ۲۸ میلیون مترمکعب کاهش تولید داریم و در سال ۱۴۱۰ ناترازی روزانه ۴۰۰ میلیون مترمکعب خواهد بود؛ یعنی بیش از ۵۰ درصد کل مصرف امروزمان کسری خواهیم داشت».سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس گفته است: “یک هشداری نسبت به سالهای ۱۴۰۵ به بعد تا ۱۴۱۰ داریم که اگر روند ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور به همین سمت و سو برود ممکن است دچار چالش شویم و کمبود برای کشور حاصل شود.”
تولید گاز نه‌تنها از مصرف عقب مانده است، بلکه برای نگهداشت سطح فعلی تولید نیاز به سرمایه‌گذاری کلانی است که با وضع فعلی تحریم ها شدنی نیست ، وضع فعلی عملا زنگ خطر را به صدا درآورده است ، اینکه تا چه اندازه ایران ثروتمند در حوزه نفت و گاز بتواند از پسِ این چالش احتمالی برآید در هاله ای از ابهام قرار دارد، اما از یک نکته نباید غافل شد و آن ،اینکه برای عبور از این چالش ها نیازمند تدبیری هستیم که پیش از این، پی ریزی کردیم ،اما برخی دستاوردهای آن را نادیده گرفته و امروز کاملا مشخص است که تا چه اندازه تحریم ها توانسته است در صنعت نفت و گاز کشور را با چالش مواجه کند .