مسعود مستأجران، دکترای مهندسی نفت
خام فروشی نفت در عین سادگی و سهل الوصول بودن مضراتی از جمله تحریم‌پذیری و محروم شدن از عواید تولید فرآورده‌های با ارزش نفتی را به همراه دارد، لذا تغییر رویکرد از خام‌فروشی به توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز کاملاً ضروری، راهبردی و آینده‌نگرانه است.
صنعت نفت و گاز نقشی برجسته در اقتصاد ایران و به ویژه تحقق «اقتصاد مقاومتی» مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی دارد، به گونه‌ای که بندهای ۱۳، ۱۴، ۱۵و ۱۸ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به این حوزه اختصاص یافته است.
در عین حال،خام‌فروشی نفت در عین سادگی و سهل‌الوصول بودن، مضراتی را برای کشور به همراه دارد که عبارت‌اند از: وابستگی بودجه جاری کشور به فروش نفت خام، تحریم‌پذیری راحت و از همه مهم‌تر محروم شدن از عواید تولید فرآورده‌های با ارزش نفتی.
در مقابل، رویکرد توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز به جای خام‌فروشی، موجب ایجاد ارزش افزوده و رونق صنایع مرتبط با آن، اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم، غیرقابل رصد بودن به علت معاملات خرد و متنوع، راحت‌تر بودن امکان فروش و بازاریابی آن در شرایط تحریم و غیرتحریم در مقایسه با نفت خام خواهد شد؛ به عنوان مثال، از محصول نفتا که حاصل پالایش نفت‌خام است در پتروشیمی‌های خوراک مایع‌محور، محصولات آروماتیک (بنزن، تولوئن و زایلین‌ها) تولید می‌شود که خود، ماده پایه تولید بسیاری از انواع حلال‌ها، محصولات دارویی، نایلون‌ها و… است و مزیت‌های یادشده را در مقایسه با خام فروشی نفت در برمی‌گیرد.
همچنین با توجه به تغییر سبک زندگی در کشورهای توسعه‌یافته، مصرف مواد پتروشیمیایی برخلاف فرآورده‌های سوختی روندی رو به رشد دارد و لذا تغییر رویکرد از خام‌فروشی به توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز کاملاً ضروری، راهبردی و آینده‌نگرانه است.
با توجه به اینکه طیف وسیعی از محصولات پتروشیمی از زنجیره خوراک فرآورده‌های نفت و گاز به دست می‌آید، واحدهای پتروشیمی کشور اغلب در کنار پالایشگاه‌های نفت و گاز احداث شده‌اند (مانند پالایشگاه کرمانشاه و پتروشیمی کرمانشاه) که از محصولات پالایشگاه‌های یادشده به عنوان خوراک جهت توسعه زنجیره ارزش استفاده می‌کنند و رویکرد جدید وزارت نفت مبنی‌بر احداث واحدهای پتروپالایشگاهی به‌منظور ایجاد یکپارچگی بین مجتمع‌های پالایشی و پتروشیمی با هدف تنوع در محصولات، کاهش قیمت تمام‌شده، افزایش سودآوری و بهینه‌سازی مصرف انرژی، نیز در همین راستا است.
درنتیجه با تسریع در احداث پتروپالایشگاه‌ها و همچنین افزایش ظرفیت مجتمع‌های پتروشیمی در کشور، جلوگیری از خام‌فروشی نفت با هدف توسعه زنجیره ارزش محقق خواهد شد.
از سوی دیگر ارزآوری بیشتری برای کشور فراهم می‌شود و با استفاده از راهبردهای مذکور از نعمت خدادادی نفت به نحو احسن استفاده خواهیم کرد.