نویسنده و کارگردان نمایش «سروستان» که موضوع آن انفجارهای تروریستی است، می‌گوید: زمانی که درباره «هویت ملی» صحبت می‌کنیم به موضوعی می‌رسیم که «امنیت ملی» نام دارد. به هرحال در مسائل امنیتی هم اتفاقاتی رخ می‌دهد که عامه مردم از آنها بی‌خبرند. او تئاتر را بستر خوبی برای اطلاع‌رسانی در اینباره می‌داند.
به گزارش جارچی اخبار به نقل از ایلنا، چهل و دومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در پایان راه قرار دارد. اجرای نمایشهای صحنه‌ای و خیابانی در بخش‌های مختلف این رویداد، روز چهارشنبه یازدهم بهمن‌ماه به پایان رسید و اختتامیه آن روز پنجشنبه دوازدهم بهمن‌ماه در تالار وحدت برگزار شد.
جشنواره تئاتر فجر امسال رقابتی و دارای چند بخش بود و در این میان چند بخش جدید به جدول رویداد امسال افزوده شد. بخش دانشجویی پس از دو دهه بازهم در کنداکتور جشنواره تئاتر فجر قرار گرفت و هنرمندان معلول و کم‌توان نیز در بخش فراگیر به رقابت با یکدیگر پرداختند که این اتفاق هم در نوع خوب قابل تامل و با اهمیت است؛ هرچند بستر مناسبی به لحاظ ایجاد امکانات به هنرمندان معلول تدارک دیده نشده بود و سالن مناسب‌سازی شده‌ای برای اجراهای‌شان وجود نداشت. اما یکی دیگر از بخش‌های جدید جشنواره «هویت ملی» است. چندین نمایش صحنه‌ای و خیابانی در این بخش اجرا شده‌اند و بنا قرار است آثار صحنه‌ای و خیابانی بخش «هویت ملی» صرفا در همین بخش باهم رقابت کنند.
«سروستان» به نویسندگی و کارگردانی روح‌الله آریس از کرمان یکی از آثار خیابانی حضور یافته در بخش هویت ملی است که همزمان در بخش مسابقه تئاتر خیابانی ایران نیز حضور دارد. این نمایش جزو آخرین آثاری است که در جشنواره بین‌المللی تئاترفجر امسال روی صحنه رفت. «سروستان» روز سه‌شنبه و چهارشنبه دهم بهمن‌ماه راس ساعت ۱۶:۰۰ در پهنه رودکی (فضای بیرونی مقابل تالار وحدت) اجرا شد.
روح‌الله آریس درباره جزییات نمایش «سروستان» و اهمیت پرداختن به تئاتر خیابانی در جشنواره فجر و طول سال، با ایلنا گفتگو کرد.
نمایش خیابانی «سروستان» درباره چیست؟
نمایش «سروستان» به قضیه انفجارهای تروریستی در ایران می‌پردازد. این اثر به حادثه و انفجار تروریستی کرمان منتهی می‌شود که در سالگرد شهادت سردار شهید قاسم سلیمانی رخ داد. اثر ما در واقع ایستادگی و استواری ملت ایران را پس از هر اتفاق و حادثه تروریستی نشان می‌دهد.
فضا و سبک اجرای‌تان چیست؟
کار به صورت حرکت هست و مفاهیم حرکتی را نشان می‌دهد. اینطور بگویم که اثر ما نوعی پرفرمنس محسوب می‌شود که در سایه فرم رخ می‌دهد.
با توجه به اینکه حادثه کرمان اخیرا رخ داده، این قضیه را به تازگی در کار لحاظ کرده‌اید؟
بله این بخش در واقع بعدا به نمایش اضافه شد. ما مشغول طی کردن مسیر و روندی بودیم که با حادثه تروریستی کرمان مواجه شدیم.
با اضافه کردن این حادثه تلخ نمایش‌تان را به روز کرده‌اید.
همینطور است و اتفاقا با وجود تلخ بودنش، کار ما را رنگ و بویی بخشید.
به هرحال مقوله «ترور» و «بمب‌گذاری» مسئله مهمی است که طی این چند دهه همواره با آن مواجه بوده‌ایم، به نظرتان چقدر می‌توانیم در جشنواره‌ای چون تئاتر فجر و با وجود بخشی با عنوان «هویت ملی» به چنین موضوعاتی بپردازیم؟
زمانی که درباره «هویت ملی» صحبت می‌کنیم به موضوعی می‌رسیم که «امنیت ملی» نام دارد. به هرحال در مسائل امنیتی هم اتفاقاتی رخ می‌دهد که عامه مردم از آنها بی‌خبرند. موضوعاتی وجود دارد که مردم هیچ اطلاعاتی از آنها ندارند. مثلا آنها از عوامل تروریستی که قرار بوده در نقطه یا نقاطی، عملیات‌های خرابکارانه انجام دهند، مطلع نیستند. مواردی هست که قبل از آنکه به ثمر رسد خنثی شده است؛ چنین اتفاقاتی نشان‌دهنده این است که به هر حال زیر پوست شهر و در بطنِ آرامشی که وجود دارد، عده‌ای هستند که کارهای اطلاعاتی و عملیاتی انجام می‌دهند تا اتفاقاتی پر خطر و آسیب‌زا را رقم بزنند. من فکر می‌کنم مسائلی که مردم از آنها بی خبرند هستند را باید به آنها گوشزد کنیم. به هرحال با وجود آرامشی که وجود دارد، باید آنها از حقایق مطلع شوند.
مردم در طول روز با انبوه اطلاعات و دیتاهای مجازی و حقیقی مواجهند که شاید خیلی از آنها کذب است. با تولید و اجرای برخی آثار، می‌توان در اینباره شفاف‌سازی کرد.
بله با شما موافقم. از آنجایی که پرداختن به چنین مواردی به واسطه تئاتر، تصویری و بصری است و مستقیما به موضوع می‌پردازد، نسبت به بسترها و موارد دیگر، تاثیرگذارتر خواهد بود و خب در این میان، اجراهای خیابانی نتیجه‌بخش خواهد بود. حتی شاید مخاطب در میان تماشای یک نمایش خیابانی با سوالی مواجه شود و همان‌جا آن را به صورت بداهه، مطرح کند و شاید بتوان در حین اجرا به او پاسخ داد. اگر آن تیم اجرای نمایش خیابانی نسبت به موضوعی که به آن پرداخته‌اند اطلاعات کافی و وافی داشته باشند، پاسخ دادن به سوالات میسر خواهد بود.
آیا طی اجرای نمایش «سروستان» با چنین مخاطبانی مواجه شده‌اید؟
خیر به این دلیل که اجرای ما بر اساس فرم است و خب به همین دلیل چنین موردی برای ما پیش نیامده.
چرا به سراغ «پرفورمنس» و فرم رفتید و از کلام استفاده نکردید؟
واقعیت این بود که درباره موضوع نمایش که همان انفجارهای تروریستی است، نمی‌توان حرف زد. احساس کردم که هیچ لغت و عبارتی و جمله‌ای نمی‌تواند اصل ماجرا و وقایع را بیان کند. به همین دلیل تصمیم گرفتم کار را به سمت مفهوم و حرکت ببرم. اینطور بگویم که قاصر بودن زبان منجر به این شد که به سراغ فرم و مفهوم بروم.
یکی از موضوعات مهم در رابطه با تئاتر خیابانی مکان اجراست؛ چقدر از مکان‌های تعیین شده برای آثار شرکت داده شده در جشنواره تئاتر فجر امسال راضی بودید؟
من سال‌های گذشته هم در بخش خیابانی جشنواره تئاتر فجر حضور داشته‌ام و بر همین اساس صحبت می‌کنم. طی دوره‌های گذاشته ندیدم که آثار خیابانی در محوطه وزات فرهنگ و ارشاد اسلامی تهران اجرا شوند. یادم هست اجراهای سال‌های پیش در مکان‌های دیگری بود و خب امسال برخی گروه‌ها در محوطه وزارتخانه اجرا رفتند. چنین اتفاق جدیدی را خوب می‌دانم؛ چرا که این مکان، بنیان اصلی فرهنگ و هنر کشور است. زمانی که آثار خیابانی در چنین مکانی اجرا شوند؛ قطعا پای مسائل مثبت دیگری هم به میان می‌آید. طی این اتفاق مطالبات مستقیم بیان می‌شوند.
به هر حال مدیران و مسئولان فرهنگی شهرها و استان‌ها هم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رفت و آمد دارند و کارها را می‌بییند.
بله آنها از نزدیک آثار را می‌بییند و تا حدودی با مشکلات موجود مواجه خواهند شد. دست و پنجه نرم کردن هنرمندان با مسائل و مواردی از این دست، با اجرا در محوطه وزارت ارشاد، به راحتی از سوی مسئولان رصد می‌شود و دیده خواهد شد؛ لذا چنین اتفاقی جای تقدیر و تشکر داد. من فضای پهنه رودکی در مقابل تالار وحدت را هم برای اجرای نمایشهای خیابانی مناسب می‌دانم. فضای مربوطه، بسیار تمیز و مرتب است و آن را برای اجراهای فجر و حتی اجراهای عموم هنرمندان مناسب می‌دانم. یادم هست در سال‌های دورتر که به جشنواره می‌‌آمدیم پهنه رودکی به نظافت نیاز داشت؛ اما امسال همه چیز فوق‌العاده مرتب و منظم بود.
از کم و کیف اجرای «سروستان» در پهنه رودکی راضی هستید؟
بله و آن را اتفاق خوبی می‌دانم. طی اجرا مقابل تالار وحدت مخاطبان بسیار ما را همراهی کردند که برای شخص خودم و اعضای گروه جالب بود. جالب‌تر اینکه آنها در جمع کردن دکورها به ما کمک کردند. ما عملا دکور سنگینی داریم که جمع کردن آن زمان‌بر است و نیم ساعتی به طول می‌انجامد، اما مخاطبان آمدند و کمک کردند و آن را ده دقیقه‌ای جمع کردیم.
چنین واکنش‌هایی را باید بازخوردهایی مثبت تلقی کرد.
همینطور است. اینکه تماشاگران جارو دست گرفتند و در تمیز کردن صحنه به ما کمک کردند تا فضا برای اجرای گروه بعدی مهیا شود، اتفاقی جالب توجه است. به قول شما این موارد را باید بازخوردهایی مثبت تلقی کنیم
نظرتان درباره برگزاری کارگاههای آموزشی تئاتر خیابانی در بستری چون جشنواره تئاتر فجر، چیست؟
انصافا در اینباره باید از آقای شهرام نوشیر، مدیر بخش «نمایشهای خیابانی» بسیار تشکر کنیم, چون کارگاههای برگزار شده در جشنواره امسال، بسیار پربار بودند. در کارگاههای امسال از موضوعات و مسائل تکراری خبری نبود. در کارگاههای امسال دغدغه‌ها و مسائل جدید مطرح شدند. اینگونه بگویم که کارگاههای امسال نسبت به تئاتر خیابانی و اجرا، رویکرد جدیدی داشتند.
در رابطه بخش‌های دیگر جشنواره چه نظری دارید؟ منظور برنامه‌های تئوریک و پژوهشی و آموزشی است.
یکی دیگر از اتفاقاتی که مهم است و آن را گل ماجرا می‌دانم، برگزاری جلسات نقد و بررسی آثار خیابانی بود که تا پیش از این وجود نداشته است. آن هم با حضور افرادی که علم این کار را به صورت کامل دارند.
وجود کارگاههای آموزشی بر اساس دانش روز نیاز مبرم خیابانی‌کارهای شهرستانی است؛ زیرا که آنها از امکانات آکادمیک و آموزشی بی‌بهره‌اند.
با شما موافقم. جز این موضوع و موارد مثبتی که درباره‌شان توضیح دادم، یکی دیگر از اتفاقات بسیار خوب مواجه شدن هنرمندان عرصه تئاتر خیابانی کشور است. کارگاه‌ها و نشست‌های نقد و بررسی تعدادی از هنرمندان خیابانی را کنار هم نشاند. این اتفاق تا به امروز رخ نداده و ما هنرمندان این عرصه تا به امروز با هم در ارتباط نبوده‌ایم و در نهایت یکدیگر را در رویدادی یا اجرایی دیده‌ایم. اما این بار طی حضور در کارگاه‌ها و جلسات نشستیم و با هم صحبت کردیم و حتی هم را کمک کردیم. عالمی هم بود که در صدر برنامه نشسته بود و مباحث را بررسی می‌کرد. مورد دیگر که باید به آن اشاره کنم این بود که طی جلسات بیشتر به بررسی آثار پرداخته شد تا نقد آنها.
جشنواره امسال را به لحاظ نظم و برنامه‌ریزی، چگونه دیدید؟
به نظرم جشنواره امسال از نظم لازم برخوردار بود. کارها بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، پیش رفت. مسئولانی که برای هماهنگی‌ها در مکان‌های اجرای نمایشهای خیابانی حضور داشتند؛ بسیار زحمت کشیدند. آنها واقعا خیلی کمک حال ما بودند و هر چیزی که گروه اجرایی ما و مطمئنا گروه‌های دیگر احتیاج داشتند، خیلی زود مهیا می‌شد. این دوستان هر آنچه را به لحاظ صوتی و فنی نیاز داشتیم را خیلی زود به ما رساندند و جا دارد از تک تک آنها تشکر کنم. چنین رفتارها و برنامه‌ریزی‌هایی باعث می‌شود که تیم مربوطه بدون استرس و دغدغده‌های دیگر به اجرای اثرش بپردازد. اگر چنین رویه موفقی وجود داشته دلیلش تلاش مدیران بخش خیابانی چهل و دومین جشنواره تئاتر فجر است.
در بخش صحنه‌ای ادوار مختلف جشنواره تئاتر فجر بسیار شاهد بوده‌ایم که برخی آثار بعدا، و در طول سال اجرای عموم می‌روند؟ آیا تئاتر خیابانی به اینگونه حمایت‌ها نیاز ندارد؟ حتی به این واسطه شاید بتوان بودجه‌هایی حمایتی را برای گروه‌های خیابانی در نظر گرفت.
چرا که نه. اتفاقا این موضوع در جلسات نقد و بررسی در حضور مدیرکل هنرهای نمایشی آقای کاظم نظری هم مطرح شد. ایشان در همه زمینه‌ها ما را پشتیبانی کرده‌اند و حمایت‌های ایشان جای تشکر دارد. طی آن صحبت‌ها قرار است تمهیداتی اندیشیده شود تا آثار خیابانی اجرای عموم بگیرند. حتی این اتفاق می‌تواند به صورت بین‌المللی رخ دهد. طی چنین اتفاقی قرار است آثار خیابانی برگزیده به نوعی در مکان‌ها و شهرهایی دیگر اجرا شوند. حال اینکه نمی‌دانیم تا به سرانجام رسیدن این موضوع چقدر فاصله است، اما همین که مطرح شده و تمایلی به انجامش هست، اتفاق خوب و قابل اهمیتی است.
وضعیت تئاتر در کرمان چطور است؟ آیا اداره ارشاد و انجمن نمایش فعالی دارید؟
در حال حاضر چندین گروه فعال تئاتر خیابانی در کرمان مشغول فعالیت هستند و زیر سایه انجمن تئاتر خیابانی کار می‌کنند. نحوه فعالیت‌ها هم به صورت فنی رصد می‌شود. تا آنجایی که می‌شود و امکانش هست، حمایت‌های مالی صورت می‌گیرد. خدا را شکر طی این سال‌ها تحولات خوبی در تئاتر کرمان رخ داده که در گذشته شاهدش نبوده‌ایم. به نظرم تئاتر کرمان به سمت و سوی خوبی می‌رود. اگر توجه کنید تعداد گروه‌های شرکت‌کننده کرمانی در جشنواره امسال بیش از سال‌های قبل بوده است.
آیا از حمایت‌های مالی جشنواره رضایت دارید؟
به هرحال با توجه به مسافت‌هایی که گروه‌ها برای حضور در جشنواره طی می‌کنند و با توجه به هزینه‌های موجود لازم است که گروه‌ها به لحاظ ریالی، مورد حمایت‌های قرار بگیرند. خدا را شکر این اتفاق رخ داده است. من به عنوان تولید‌کننده تئاتر و فردی که با بچه‌های گروه و مسائل مالی تولید و اجرا دست و پنجه نرم می‌کند، از حمایت‌های موجود کاملا راضی هستم. به نظرم دوستان مسئولان جشنواره تا آنجا که می‌توانسته‌اند و در توانشان بوده، کم نگذاشته‌اند. اصلا مبلغ مهم نیست و موضوع مهم این است که مسئولان برگزارکننده تمام توانشان را به کار گرفته‌اند. به هرحال ما هم به عنوان اهالی تئاتر باید تعامل کنیم و همه چیز باید دو طرفه باشد. حتی باید بگویم دبیرخانه جشنواره بیش از مبلغ در نظر گرفته شده، به گروه‌ها داده که جای تشکر دارد.